اربعین، زمان وصل است؛ هنگامه شور و غوغا؛ موعد احساس است، بعد از چهل روز عزاداری عقلانی. میلیونها عاشق، از سراسر جهان عازم نورانیترین نقطه عالم میشوند تا نوای «اللهم ارزقنی شفاعه الحسین یوم الورود و ثبت لی قدم صدق عندک مع الحسین و اصحاب الحسین» خود را به گوش جهانیان برسانند.
پیادهروی اربعین، حماسه است؛ حماسه عاشقی در سکوت، حماسه صبر و استقامت، حماسه ایثار و محبت، حماسه تحمل دشواریها برای رسیدن به محبوب خدا؛ و شاید به این دلایل و هزاران دلیل نادانسته دیگر است که امام حسن عسکری علیهالسلام، زیارت اربعین را یکی از پنج علامت مؤمنین بیان کردهاند.
در این مسیر سخت، زنان نیز همراه و همپای مردان، به راه میافتند؛ به عشق درک مسیر و به شوق دیدار حرم مولا، اما آنچه که مهم است، رعایت نکاتی ساده برای سلامت طیکردن این مسیر معنوی است؛ مسیری که سختیهای خود را دارد، ولی لازم است به بهترین شکل ممکن طی شود تا هم به راحتی به پایان شیرین خود برسد و هم حظ معنوی لازم از آن برده شود.
نکاتی که در ذیل بدان اشاره میشود نکاتی عمومی و بعضاً خاص زنان است که عمل به آن، طی این طریق را هموارتر خواهد ساخت.
آمادگی برای سفر
1. به خاطر داشته باشید که این مسیر، مسیری هموار نیست و قصد شما هم سفر تفریحی یا زیارتی صرف نیست. در این سفر، مسیر مهمترین مرحله سفر است؛ پس لازم است اقدامات امنیتی مناسب را اندیشیده باشید. از مهمترین این اقدامات، ثبتنام در یک کاروان معتبر و همراهی با آن است. بنابه توصیه وزارت خارجه و سازمان اوقاف، سفر انفرادی به عتبات برای مردان نیز ممکن است با مشکلات و خطراتی همراه باشد، و این در مورد زنان به مراتب بیشتر خواهد بود.
2. معاون عتبات عالیات مرکز پزشکی حج و زیارت توصیه کرده است، 10روز پیش از آغاز سفر واکسن مننژیت بزنید؛ اگر با کودکانتان عازم این سفرید حتماً این توصیه را جدی بگیرید.
3. تمام لوازم مورد نیاز خود را در یک کوله پشتی که حمل آن برایتان سخت نباشد، قرار دهید. دقت داشته باشید که این بار را تا انتهای سفر خودتان باید حمل کنید، پس فقط ضروریات را به همراه داشته باشید.
4. بردن خوراکی، با وجود موکبهای فراوانی که در مسیر وجود دارد، حمل بار اضافی است. تنها مقداری خشکبار برای تأمین انرژی ازدسترفتهتان کافی است. البته اگر با کودکتان عازم این مسیرید، حتماً لوازم و خوراکیهای ضروری و مورد نیاز را به همراه داشته باشید؛ شاید بعضی از غذاها را دوست نداشته باشد.
5. برداشتن داروهایی ضروری (فشارخون، دیابت، قلب و…)، به همراه تعدادی مسکن و قرص سرماخوردگی، پماد ضدحساسیت، شلکننده عضلات، پماد ضدعرقسوزی و در صورت نیاز باند هم خوب است. البته به خاطر آبوهوای سرد و آفتاب تند روز عراق، کرم ضدآفتاب و نرمکننده هم به همراه داشته باشید و ترجیحاً از پوشیه یا چادرهای نقابدار برای جلوگیری از سوز عصرگاهی و آفتاب ظهر استفاده کنید. به همراه داشتن چتر، خصوصاً از نوع بزرگ و دستوپاگیر آن چندان توصیه نمیشود.
6. برای خودتان و بیشتر برای کودکانی که به همراه دارید، حتماً لیموترش و نمک را فراموش نکنید؛ چکاندن چند قطره آب لیمو بر روی غذاهای گوشتی تا حد زیادی از مسمومیت احتمالی آنها جلوگیری کرده و مانع مشکلات بعدی خواهد شد. به همراه داشتن مقداری عسل، در بطریهای نوشابه هم مفید خواهد بود.
7. اگر به خاطر کودکتان مجبور به آوردن باری بیشتر از حجم کولهتان هستید، بهترین راهحل به همراه آوردن کالسکه کودکتان است. این کار باعث میشود هم از زحمت بغلکردن او در امان باشید و هم مقداری از بار را بر روی کالسکه به دنبال خود بکشید.
8. در صورت به همراه بردن کودکان با خود، حتماً نام و نام خانوادگی والدین، نام کاروان و شماره تماسی از خود را در برگهای نوشته و به گردن کودک آویزان کنید.
9. به همراه داشتن ملحفه و ماسک هم در طول مسیر بیفایده نخواهد بود؛ در صورتی که جا دارید و احساس نیاز میکنید، یک پتوی سفری کوچک یا کیسهخواب هم برای مواقع اضطراری احتمالی به همراه داشته باشید.
10. حتماً 2 الی 3 چفیه و یک حوله متوسط (استخری کوچک) بیاورید. چفیه علیرغم فضای اندکی که اشغال میکند، کاربردهای زیادی دارد. پوشاندن سر و گردن، خشککردن دست و صورت و انداختن روی بالشهای خواب و استفاده به جای سجاده و حتی حوله، از موارد مصرفی چفیه است؛ اگر راحتید میتوانید چند چفیه را جایگزین خیلی از لوازمتان کنید.
11. لوازمی مانند قاشق و چنگال و یک چاقوی کوچک و استکان یا لیوان کوچک نشکن و دستهدار، مسواک و خمیردندان کوچک سفری و صابون کوچک ترجیحاً مایع، ژل ضدعفونیکننده و چند شامپوی کوچک هتلی، مهر و جانماز جمعوجور، دستمالکاغذی خصوصاً دستمال مرطوب و لوازم بهداشتی ضروری را نیز فراموش نکنید. دقت داشته باشید که بیشتر سرویسهای بهداشتی مسیر، آفتابه دارند؛ درصورتیکه با این شیوه راحت نیستید، لازم است که مقداری شلنگ به همراه خود داشته باشید.
12. اگر سفربرو حرفهای هستید، قرآن و مفاتیح و قلم دفتر، همراه جدانشدنی شما خواهند بود؛ هرچند امروز روز، تلفنهای همراه بسیاری از این اقدامات را انجام میدهد، اما گاهی فرد با دست گرفتن قرآن راحتتر است. میتوانید از تلفن همراهتان به عنوان پخشکننده صوتی برای شنیدن سخنرانی، مداحی، دعا و قرآن در طول مسیر پیادهروی استفاده کنید؛ پس حتماً پیش از سفر آن را به هرآنچه دوست دارید مجهز کنید.
13. پوشیدن چادری که حرکت با آن راحت باشد، مانند چادر عربی، لبنانی یا ملی، به حمل کوله و حرکت بهتر در مسیر کمک خواهد کرد؛ البته اگر جهت اطمینان یک دست چادر اضافه هم به همراه داشته باشید، ضرر نخواهید کرد. علاوه بر چادر از روسریهای نخی که در طول مسیر اذیتتان نکند و در برابر سرما و گرما فشار اضافه وارد نکند، استفاده کنید. اگر پوشیه ندارید میتوانید پارچه مشکی نرم مستطیلی که جلوی صورت را بگیرد تهیه کرده و کش دوخته و چیزی شبیه پوشیه درست کنید. سعی کنید لباسهای گرمی که به همراه میبرید هم لباسهایی دکمهدار یا زیپدار باشد که پوشیدن و درآوردن آن به راحتی انجام بگیرد.
14. کفش مناسب، از ضروریات غیرقابل انکار سفر است. کفشی به همراه داشته باشید که پاشنه بلند یا تختی بیش از حد آن موجب آزارتان نشود. کفشهای کتانی معمولی علیرغم آنکه راحت به نظر میرسند شاید بهترین گزینه نباشند؛ بهتر است کفش چرمیای که مدتی استفاده شده و نه خیلی گشاد و نه خیلی چسبان باشد، برای این راه بپوشید. با این وجود اگر حس میکنید با دمپایی راحتترید، یک دمپایی لاستیکی نرم و منعطف هم به همراه داشته باشید. به همراه داشتن دمپایی و گذاشتن آن در یک نایلون محکم، در مواقع استفاده از سرویس بهداشتی و وضوگرفتن هم میتواند کمک خوبی باشد، اما مهمتر از همه اینها، عادت به پیادهروی است؛ حتماً قبل از سفر کمی تمرین پیادهروی داشته باشید.
15. به توصیه یک پزشک زنان، خانمها حتماً باید از اکنون برای استفاده از داروهای ضدبارداری برای کنترل عادات ماهیانه خود برنامهریزی کرده و استفاده از این داروها را تحت نظر پزشک آغاز کنند تا برای زیارت اماکن مقدسه با مشکل مواجه نباشند؛ چراکه برای برخی از بانوان استفاده از قرص مؤثر نیست و باید از داروهای تزریقی استفاده کنند تا دورههای ماهانه آنها طی سفر قطع شود. این پزشک تأکید کرد که اگر بانوان در طول مسیر دچار لکهبینی یا مشکلات مشابه شدند، نباید داروهای خود را بدون مشورت با پزشک قطع کنند یا میزان مصرف دارو را افزایش دهند؛ چراکه لکهبینی بسیار ساده با مصرف غلط داروهای ضدبارداری موجب خونریزی بسیار زیاد میشود.
16. لباس زیر خود را از جنس نخی تهیه کنید که هم سبکتر است و هم عرقگیر مناسبی است؛ سعی کنید چند دست از آن را به همراه داشته باشید تا در صورت اضطرار، به راحتی آن را تعویض کنید. دقت داشته باشید که در آنجا شرایط شستوشو و خشککردن وجود ندارد؛ پس درصورتیکه با فرزندانتان به سفر میروید، به تعداد مناسب و مقدار کافی، برای آنها لباس و ملزومات بردارید.
17. توجه داشته باشید که به همراه داشتن مدارکی مانند کارت ملی و شناسنامه و… در عراق لزومی ندارد، اما جهت اطمینان و برای مواقع لزوم، حتماً یک کپی از مدارک خود و پاسپورت و ویزا به همراه داشته باشید. دقت داشته باشید که مدارک و پولهای خود را در یک مکان و در دسترس قرار ندهید و بیش از هرچیز مراقب گذرنامهتان باشید.
18. مسلماً به همراه داشتن لوازمی مانند شارژ تلفن و هدفون آن را فراموش نخواهید کرد، اما بهتر است برای راحتی شارژ و دسترسی بهتر، یک سه راهی نیز همراه داشته باشید.
19. علاوه بر تمام این موارد، فراموش نکنید که این سفر یک سفر معنوی- ترویجی است؛ پس به همراه داشتن تعدادی اقلام فرهنگی و مذهبی از ضرورتهای تبلیغی این سفر است. ممکن است در طول مسیر با افرادی مواجه شوید که از شما درخواست عکسی از رهبر انقلاب یا امام خمینی (ره) را دارند. دست خالی بودنتان در این شرایط تأسفی بیبازگشت را به همراه خواهد داشت.
در طول مسیر
1. آیتالله مجتبی تهرانی (ره) توصیههایی را به افرادی که عازم زیارت بودند و نزد ایشان میآمدند داشتند. ایشان برای سفر عتبات فرمودند: «هرکجا سوار ماشین یا هواپیما شدی یا سفر مجددی داشتی مثلاً از نجف به کاظمین بروی، 100 صلوات، 100 اللهاکبر، 100 مرتبه یا اباالحسن الرضا علیهالسلام، 6 مرتبه سوره توحید و یک مرتبه آیهالکرسی بخوان.» و توصیه داشتند که «قبل از اینکه وارد حرم امام معصوم علیهالسلام شوی بسیار استغفار کن تا پاک به دیدار امام علیهالسلام بروی و از درب صحن که وارد شدی، صلوات برای آن امام زیاد بفرست.
همچنین فرمودند که زیر قبه امام حسین علیهالسلام دعا مستجاب است. در حرم امیرالمؤمنین علیهالسلام نیز حاجت مخصوص بخواه و به ایشان بگو آقا من شما را دوست دارم و این حب را نزد شما به امانت میگذارم تا شب اول قبر به من برگردانی؛ و بعد فرمودند بر کسانی که در حق تو بد کردهاند، بیشتر دعا کن؛ این کار رنگی از اولوهیت دارد. این توصیه را راجع به عتبات از ایشان گرفتم.»
2. نجف را با اجازهگرفتن از امیرمؤمنان علیهالسلام به سمت کربلا، ترک کنید و از آغاز مسیر، ستون به ستون به نیت افرادی که به این افتخار نایل نشدند، امام، رهبر، شهدا، مراجع و التماس دعا گفتهها و نگفتهها، حرکت کنید، مرور کردن مخاطبان گوشی تلفن همراهتان کمک خوبی به این امر خواهد بود.
3. علاوه بر بعد معنوی این مسیر، فراموش نکنید در سفرهای دستهجمعی، عاملی که موجب استفاده بهتر از سفر و کاهش خستگی روحی و جسمی میشود، همراهی با سایر افراد و هماهنگی با برنامهها و تصمیمات جمعی است؛ عاملی که علاوه بر بعد اجتماعی، اخلاقی و اسلامی نیز است. درنتیجه سعی کنید در این زمینه نهایت همکاری را با مدیران کاروان خود داشته باشید؛ خصوصاً در مواقع توقف و استراحت میان روز و شب.
4. با همکاروانیها و دوستان خود عمودهایی را معین کنید تا در صورت گمکردن یکدیگر و عدم آنتندهی تلفنها بتوانید در آن عمودها، یکدیگر را بیابید؛ فقط دقت داشته باشید که عددهای رند، بسیار شلوغ هستند.
5. این نکته را فراموش نکنید که این تنها زیارتی است که در آن مسیر حرکت، هدف است و نه رسیدن. پس صحنههای زیبا و فوق تصور اطرافتان را خوب بینید و با دل و جان لمس کنید و اجازه دهید آرامآرام، زنگارهای جان و دلتان را بشوید و صاف و صیقلیتان کند. برای همین تا جای ممکن، در مسیر حرکت خودتان باشید و خودتان، حتی از سروکله زدن با فرزندانتان هم تا حد ممکن اجتناب کنید؛ این صحنهها تکرارناشدنی است.
6. پیادهروی، تمرین صبر است و خودداری؛ در طول مسیر از مناقشه و جدل و گفتگوی بینتیجه سیاسی و تفرقهافکنی میان شیعه و سنی پرهیز کنید. به خاطر داشته باشید که گذشت و ایثار از نشانههای مؤمن است که در این سفر باید بروز پیداکند. خستگی شما، خستگی اطرافیانتان نیز است، کمی مهربانتر بودن، کمی به فکر بودن، کمی کوتاهآمدن، راههای تعالی در این مسیر آسمانی را هموارتر خواهد کرد. حواستان به دلی که خادمان و میزبانانتان با تمام وجود در طبق اخلاص نهادهاند، باشد؛ مبادا دلشان را بشکنید و طوری برخورد کنید که گردی بر دل شیشهایشان بنشیند؛ آنها در برابر ما وظیفهای ندارند، اما ما در برابر آنها موظفیم که تمام ادب انسانی را به کار بریم.
7. بهترین مسیر حرکت، از کنار جاده و از مسیر غیرآسفالت است؛ با دمپایی یا کفش و حتی پابرهنه هم که باشید، مسیر خاکی کناره، خستگی کمتری برایتان خواهد داشت و پاهایتان کمتر اذیت میشود.
8. در طول مسیر تنوع غذایی و پذیرایی فراوان است، شما میتوانید با توجه به نیاز بدنی و حساسیتهای جسمیتان غذا و آذوقه مورد نیازتان را انتخاب کنید، اما سعی کنید از امتحان کردن غذاهایی که به آنها عادت ندارید اجتناب کنید و مصرف برنج را کمتر کرده و به سمت مواد پروتئینی و میوه بروید تا سیستم گوارشیتان مشکل پیدا نکند. اگر در استفاده از لوازم تعارفشده وسواس دارید؛ بهنحویکه میزبانانتان ناراحت نشوند از آنها بخواهید که در لیوان و ظرف خودتان از شما پذیرایی کنند.
9. برای جلوگیری از گمشدن احتمالی، نقشه مسیرها را در گوشی خود ذخیره کرده و به همراه داشته باشید و محل قرارهایتان را ترجیحاً پیش از ورودی شهرها بگذارید تا مجبور نشوید در شلوغی و نابلدی مسیر و کوچههای بدون نام و عنوان، به دنبال دوستان خود بگردید.
10. تهیه یک سیمکارت عراقی، هم از هزینههای تماس شما میکاهد و هم آنتندهی بهتری دارد؛ این کار را میتوانید از مراکز مورد اطمینان در ایران یا بعد از ورود به عراق تهیه کنید. به محض تهیه سیمکارت هم شماره آن را به دوستان و همکاروانیان و خانواده منتظر خود بدهید.
11. در طول مسیر، نکات ایمنی را رعایت کنید: از دادن اطلاعات فردی به افراد غریبه خودداری کنید. از ابتدا لوازم زینتی و گرانقمیت با خود نیاورید تا در مسیر دغدغه مراقبت از آن را نداشته باشید. در صورت مفقودشدن پولها و لوازمتان در مدت اقامت در موکب، مسئول موکب یا مسئولین ایرانی را خبر کنید. در صورت وقوع انفجار از ازدحام و تجمع در آن نقطه بپرهیزید؛ چراکه معمولاً انفجار دومی هم به دنبال دارد؛ در چنین وضعیتی بیش از هرچیز مراقب کودکان باشید، مبادا خاطرهای بد در ذهنشان جای بگیرد. به تذکرات نیروهای نظامی و امنیتی ایرانی و عراقی گوش دهید. در مبادی ورودی و ایست بازرسیها، کولهپشتیتان را به سمت جلو آورده و مراقب آن باشید.
نقطه پرواز
1. در این مسیر تقرب و کمال، رسیدن به نینوا، آغاز راهی جدید است؛ زائر باید در این مدت سفر، هر آنچه که باید و میتوانست را از مسیر به دست میآورد، اینجا تنها نقطه پرواز است؛ بال را در مسیر میدهند. به همین خاطر است که در زیارت امام حسین علیهالسلام گفتهاند: «زُر وانصَرِف» زیارت کن و سریع برگرد.
2. فرصت حضور در این مکان نورانی، آن هم در ایام اربعین اباعبدالله علیهالسلام فرصت مغتنمی است که باید از تکتک لحظات آن بیشترین استفاده را کرد. پس وقت خود را به گشتن در مغازههای اطراف حرم، نگذرانید و در یکی از دو حرم معتکف شوید و از این زمان بهره ببرید. انتخاب اینکه ابتدا قدم به کدام حرم مطهر بگذارید، با دلتان است و احساس صیقل یافتهتان در این چند روز؛ بگذارید دل انتخابکننده باشد.
3. به یاد داشته باشید که اصرار بر حضور در حرمها و زیارت از نزدیک، در شلوغی این ایام، نه تنها ضرورتی ندارد که حتی گاه با اعمال حرامی نیز همراه خواهد بود؛ در نتیجه به یک سلامدادن از دور قناعت کنید و از افتادن در مسیرهایی که ناگزیر از تنهزدن به مردان و برخورد با آنها هستید، اجتناب کنید. باورکنید زیارت، آنهم از نزدیک و با این شرایط، عملی مستحب است و حفظ حجاب، با تمام ضوابط و گستردگی مفهومی آن، عملی واجب.
آیتالله سیستانی نیز در مورد پیادهروی بانوان تأکید دارند: بانوان باید حجاب و پوشش کاملی داشته باشند و در اقدامات و پوشش رعایت عفاف را بکنند. آنان باید از پوشش تنگ و اختلاط با مردان به شدت خودداری ورزند و اقدامی انجام ندهند که با عظمت این مراسم مغایر باشد.
4. اگر اصرار بر دیدن مراسم اربعین و حضور در حرم دارید، توصیه میشود که از شب قبل به داخل حرم رفته و بیرون نیایید؛ چراکه پیش از اذان صبح تا اذان ظهر، دربهای حرم کاملاً بسته میشود. هرچند توصیه میشود زیارت را تا فردای اربعین که زوار عراقی به شهرهای خود باز میگردند به تعویق اندازید.
5. این سفر، آغاز مسیری است از زیارت تا…، قدر فرصت بهدستآمده را بدانید و حال و هوای ایجاد شده را نگهدارید.
منتشر شده در مهرخانه
«عشق زیر روسری» با همه خط کمرنگ داستانی اش که آن را از حالت رمان درآورده و شبیه اتوبیوگرافی یا همچین چیزی کرده بود، با هم برایم شیرین بود. بعد مدتها یک کتاب خوب خواندم و با اینکه کمتر حوصله منبر رفتن های طولانی بین داستان را دارم - چیزی که این کتاب مالامال از آن بود!- یک روز کامل بابت خواندنش مشعوف بودم. شاید بیشتر از خود داستان بابت حس های مشترکی که خواندم، حرف های خوب و نتیجه گیری های خوب تری که خواندم… و همه من را به این نتیجه رساند که در اولین فرصت باید این کتاب را به مجردهای اطرافم هدیه کنم!
