جهاد یکی از فروع دین و از مباحث بسیار مهم و اساسی و زیر بنائی در اسلام است . جهاد به معنای تلاش توأم با رنج بوده و بیشتر مواقع به عنوان جنگ مقدس با کافران مطرح گشته است .
اقسام جهاد شامل جهاد ابتدایی ، جهاد دفاعی و جهاد بابغات می باشد . جهاد ابتدایی برای دعوت مشرکان و کفار به اسلام ، جهاد دفاعی در مقابل هجوم کفار معنا پیدا می کند و جهاد بغات با کسانی است که بر امام بر حق خروج کرده اند .
جهاد از ضروریات دین بوده که علیرغم اینکه در وجوب آن بحثی وجود ندارد ولی اکثر فقها آنرا واجب کفائی می دانند .
اسلام دستور جنگ با کفار، مشرکان و اهل کتاب در صورتی که تسلیم نظام اسلامی نباشند و شورشیان علیه نظام عدل اسلامی و امام عدل را صادر نموده و شرایط ویژه و دقیق و مشخص را جهت احراز وجوب جهاد با گروههای فوق را تعیین نموده است .
نکته مهم در برخورد با ناراضیان و شورشگران نظام اسلامی این است که تنها شورشیانی که علیه نظام اسلامی دست به توطئه می زنند و قصد براندازی داشته و علناً با حکومت جنگ می کنند مشمول جهاد بوده و با کسانی که دارای تشکیلات و سازماندهی منظم نباشند فقط تا حدی که باعث سرکوبی شود مقابله می شود ولي با گروههايی كه داراي تشکیلات منسجم و قوی هستند باید تا ریشه کن شدن فساد و از بین رفتن فتنه مقابله قاطع و قوی کرد .
فلسفه و هدف جهاد در اسلام شامل نابودی شرک و بت پرستی ، گسترش آئین خدا ترساندن دشمن آزادی تبلیغ دین الهی ، دفاع از نفس محترم و حمایت از مظلومان می باشد .
حفظ ارزشهای انسانی از نکات مهم و اولیه بوده که خود از ابزارهای اساسی تبلیغ و نشر اسلام محسوب می گشته است ، پیشوایان دین بر دعوت به اسلام و راه حق قبل از شروع جنگ ، مصونیت کودکان زنان و پیران و عدم جواز ظلم و تعدی در جنگ همیشه تأکید داشته اند .
در منابع اسلامی به شکل دقیق و مفصلی در مورد چگونگی قتال بحث شده که شامل نحوه ایستادگی، کراهت قطع درختان ، تترس کفار به مسلمین ، استحباب جنگ در بعداز ظهر ، قتل با آتش ، منجنیق و سایر آلات جنگ ، کراهت شبیخون زدن و حتی حالات جواز فرار از جنگ می باشد .
از مباحث بسیار مهم جهاد اسلامی احکام قتال می باشد که فرمانروایان و حاکمین نظام اسلامی باید به آن توجه و از جزئیات آن پيروي نمایند . این احکام شامل وفادار بودن بودن به پیمان ، اصل امان ، شرایط امان دهنده ، لفظ و زمان امان دادن بوده در زمینه های دیگری مانند خدعه ، شعار دادن ، رجز خوانی ، برخورد مناسب با اسیران و احکام غنائم به تفضیل بحث می نماید .
کلید واژه ها
بغی، تجارت، خوف، ذمی، زحف، صغر، صغار، صاغر، صلح، صوامع، عذاب، غدر، غادر، غذو، غازی، غنم، فئه، فتن، فدی، فضل، فوز، قتال، مجوس.

میم . نیکپور