سبحان خالقي كه صفاتش ز كبريا بر خاك عجز مي فكند عقل انبيا
گر صد هزار سال همه خلق كائنات فكر كنند در صفت و عزت خدا
آخر به عجز معترف آيند كاي اله دانسته شد كه هيچ ندانسته ايم ما
ستايش حق تعالي را كه آدمي را به نعمت عقل از ديگر موجودات مبري گردانيد و به او اين توانايي را عنايت نمود تا با مدد جستن از قوة عقل و ادراك و فهم خويش و در سايه رهنمودهاي پيشوايان الهي به پيامها و دستورات قرآن كريم آخرين كتاب آسماني كه تجلي ذات اقدس و تبلور اسماي حسناي خداوند و ضامن سعادت و سيادت و حيات جاويد آدمي مي باشد در مسير صحيح گام بردارد.
همان طور كه مي دانيد انفاق يكي از مهمترين اصول تربيتي در سياست اجتماعي و مكتب اقتصادي اسلام به عنوان اصلي ريشه اي و مهم محسوب مي شود كه فراگيرندة همة جوانب زندگي انسان و ويران كنندة تكاثر و اسراف و همچنين سازندة حياتي آكنده از ارزشهاي پر بار انسانيت و فضيلت و نيز ماية رشدو قوام توده هاست.
خداوند در قرآن كريم به مسأله انفاق و جود و بخشش تأكيد فراواني نموده است به طوري كه نخستين چيزي كه خداوند از اخلاق اهل بهشت بر شمرده است سخاوت است.
انفاق كه مال را در راه خدا هزينه ساختن و به مصرف مستمندان رسانيدن مي باشد، در واقع به معني پر كردن شكافها و نارسائيهاي جامعه است، زيرا در هر جامعه اي افراد و گروههايي كه به علل مختلف نيازمند حمايت مي باشند وجود دارد.
اين حمايت مي تواند، مالي،‌جاني، آبرويي، فكري، عملي، بياني و قلمي باشد، در اين صورت همه مردم مي توانند در زمرة انفاق كنندگان قرار گرفته و از بركات و آثار فردي و اجتماعي آن در دنيا و ثواب و پاداش آن در آخرت بهره مند گردند.
از اين رو تحقيق حاضر بر آن مي باشد تا با توجه به اين مهم به بررسي مفهوم و حقيقت انفاق، شرايط و آداب انفاق و مسائل و مشكلاتي كه بر سر راه اين امر مي باشد و پيامدها و آثار فردي و اجتماعي و اخروي آن از منظر قرآن و روايات معصومين (عليهم السلام) به گونه اي بپردازد تا براي همگان قابل فهم و درخور عمل كردن باشد و در اين رابطه از منابع قرآني و سخنراني ها و كتب تفاسير مختلف استفاده مي شود.
تمام صفحات اين تحقيق از وحي و كلمات پر ارزش پيامبر (صلي الله عليه و آله) و امامان معصوم (عليهم السلام) سرچشمه گرفته تا خوانندگان عزیز در طول خواندن تحقيق به ارزش انفاق و آثار آن پي ببرند.
به طوري كه از بررسي زندگي پيامبر (صلي الله عليه و آله) و ائمه معصومين (عليهم السلام) متوجه مي شويم كه نه تنها انفاق و صدقه در سر لوحة برنامة آنها بوده بلكه انفاقشان توأم با ايثار به هنگام نياز شديد بوده است و از سوي ديگر سفرة اطعامي گسترده داشته اند كه همة نيازمندان اعم از مسكين و يتيم و اسير را شامل مي شود و رحمتشان عام و خدمتشان گسترده است. آنها غذاي خود را در عين اينكه به آن نياز داشتند به محتاج مي دادند « وَیُطعِمونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکیناً وَ یَتیماً وَ أَسیراً» (سوره انسان ، آیه 8 )
اين مجموعه در حقيقت يادآوري ضرورت رويكردي دوباره نسبت به انفاق است كه البته براي سيراب كردن و تغذية جان آدمي گريزي از آن نيست . لذا سعي ما از اين نوشتار بر اين است كه ضمن بررسي موضوع انفاق، پيامدهاي فردي و اجتماعي آن را مورد توجه قرار دهيم.
گرچه كتابها و تفاسير زيادي درباب انفاق نگارش گرديده است ولي به نظر اينجانب ابعاد فكري و شيوة عملي اين كار به نحو شايسته در جامعه پياده نشده است لذا با تأمل در اين باب درصدد بر آمدم تا با تحقيق دراین مورد مباحث تئوريك را گرد آوری و تجزيه و تحليل نمايم تا اینکه با توكل به حضرت حق تعالي بتوانیم اهداف اجتماعي و اقتصادي اسلام را كه از جمله رفع اختلافات ناشي از بي عدالتي هاي اجتماعي و بالا بردن سطح زندگي اقشار نيازمند كه حداقل لوازم زندگي را داشته باشند، در جامعه پیاده نماییم.
همان طور كه مي دانيم انفاق شامل واژه هاي زكات، خمس. نفقه، صدقه، هديه، ميهماني، حق معلوم، حق حصاد (درو) ، قرض دادن و مهلت دادن به تنگدست، اعانت مسلمين، وقف و آنچه در منافع عمومي خرج مي شود مي باشد كه هر كدام بعدي از ابعاد انفاق را در بر مي گيرد كه در آيات و احاديث به آنها سفارش بسيار شده است به طوري كه اغنيا به پاس نعمتهاي الهی بايد در جستجوي نيازمندان بر آيند و حوايج آنها را بر طرف كنند زيرا خداوند در اموال اغنياء حقي براي محرومان و مستمندان قرار داده است و اين حق بايد توسط انفاق كردن ادا شود
اميد است كه پويندگان و رهروان مكتب هميشه جاويد اسلام به فوايد و آثار اين موضوع بيشتر توجه كنند و با نگاه عميق خود در مطالعه اين تحقيق، مفاهيم اشاره شده را در ژرفاي وجودشان بنشانند و پيوسته به قدر نياز از آن بهره گيرند و روز به روز روش و منش خود را بيشتر به فرهنگ اسلام مزين كنند.

انشاءالله

ح . مصلح مقدم