بود سپید دل! از نژاد سیاه بود ولی نسبتش به تاریکی نمی‌رسید، بلکه از نسل نور بود، آن هم در روزگاری که شب بودن، سکه رایج بود و بهای آدمی در گونه پوست و پوسته خلاصه می‌شد. روزگاری که مردمان، برده نفس خویش بودند و خود را به اندک سکه‌ای می‌فروختند. در دلش تازیانه هزاران سال ستم فرعونیان را حس می‌کرد؛ آن‌گاه که پدرانش را به سنگ بر سنگ وانهادن وامی‌داشتند تا اهرامِ عیش را در مصرِ خاطره‌ها بنا سازند و گاه نیز خود دیواری می‌شدند تا پادشاهانِ چند روزه، روزی چند بر آن بایستند. در دلش، تاولِ دستان و پاهای برادرانِ ستمدیده‌اش را حس می‌کرد، وقتی که حلقه‌های زنجیر، به این شهر و آن شهر کشانده می‌شدند که شاید قیمتی بیش یابند.

و ناگاه سپیده دمی برای سیاهان! شکوه آیینی که برده را نیز برادر می‌خواند و «انّما المؤمنون اخوه» را فریاد می‌زد؛ همان آیینی که روزگاران را برتر می‌شمرد و دیگر برتری‌ها را اَبْتَرً! و این «جون» بود که روزگاری میهمان سفره «فضل بن عباس» و سپس همنشین خورشید ربذه، ابوذر، همان پیرمردی که خون عدالت، رگهایش را لبریز ساخته بود و تپش قلبش «یا محمد یا علی» را فریاد می‌زد، تا روزگاری که ربذه، سوگوار رفتنش از خاک شد. دیگر بار جَوْن به علی پیوست؛ همان‌که ذکر تپش‌های دل ابوذر بود! و تماشاگر کوفه سرشار از نامردمی‌ها و محرابی که از خون سرِ علی، لاله‌زار شد.

و اینک غلام سیاه اباعبدالله است که می رزمد و از خونِ خویش وضو می‌سازد تا در نماز قیامت، زودتر از همه و در صفِ اول بایستد؛ و جَوْنِ سیاه، هم‌اکنون سرخ شده است، همچون شقایق‌ها!

برخیز! برخیز و بالا را نگاه کن! ملکوت را می‌گویم! همان‌جا که گمان می‌داری پرنده اندیشه‌ات، توان پرواز بدن را نخواهد داشت. راهت را بازیاب و قیامت آغاز کن! از این‌که به سمت مشرقِ آفتاب گام برمی‌داری و سرشار از روشنی می‌شوی و سنگلاخ‌ها را در زیر گام‌هایت لِه می‌کنی، برخود ببال!

برخیز! آن‌گونه که نشستن و ماندن، پیش رویت دست و پا بزند و خواب، در بستر تنهایی بیارامد.

آن‌گونه برخیز که برخاستن با تو برخیزد و قیام تو، بهار را از خاک برخیزاند. آن‌گونه برخیز که چشم‌ها، چون اشک، از چشمان و اشک‌ها چون آب، از چشمه‌ساران برخیزند.

برخیز که نفسِ گرم پیامبران پیشین، به تو روح بخشیده است و خونِ شهیدان عشق، همراه با سپیده، چهره تو را سرخ و سفید خواسته است. برخیز که قیام مصلحان تاریخ، تو را قامت آفریده است و همت دلیرمردان دشت جنون، تو را بازوان فراخ ساخته است. برخیز که خون دل‌های باغ فضیلت، در سینه تو شقایق شده است و ملکوتِ نیایش شب زنده‌داران عشق، روح تو را پرنده کرده است.

برخیز! برخیز و پنجره‌ای رو به عاشورا بگشا؛ پنجره‌ای به حماسه، پنجره‌ای به عرفان، پنجره‌ای به احساس و پنجره‌ای به هر چه پنجره! برخیز و پای در خنکای فرات نه تا دلت از گرمای نخل‌های سوزان کربلا آتش بگیرد. برخیز و دست در خاک‌های تفتیده کربلا فرو بر تا به خنکای بی‌وفایی نامردْ مردمان کوفه، نفرین روانه سازی. برخیز! برخیز که برخاسته بمانی.

عباس جان! از تو که می نویسم، تمام کلمات خیس اند و در سکوت یاد تو، چیزی جز دریا نمی گذرد. ای ایستاده ترین دریا ! مشک خالی ات، اشتیاق تمام آب های جهان را برانگیخته است تا قطره قطره تو را فریاد کنند.

امروز، کتاب عاشورا را که ورق می زنی، با مقدمه عباس آبرو می گیرد تا بلندترین شعر خون، به نام تو سروده شود و به امضای حسین علیه السلام برسد.

بوسه می زنم بر دستانی که از مسیر فرات برگشت تا نمایش وفا را در قلب هر مسلمان، به تعزیه بنشیند؛ از آن روز، تمام رودها سراسیمه پی تو می گردند.

امان نامه همه به دست توست

در سوگ تو، فراتی از گریه بر دیده ام جاری است؛ بیا و تصویر بلند ماه رخسار خویش را بر فراتِ جانم بینداز که دستانم از دامانت بریده است. تو، حکایت دستان بریده را می دانی.

گناهانم، آب چشمه حیات را به روی جانم بسته اند و تو تشنگی را می فهمی؛ جز تو چه کسی را امان نامه می دهند تا روز محشر، شفیع تشنگی حال زارمان باشد؟!

به منزلتت سوگند، درهای روشنی را به روی تیرگی مان بگشای تا چون تو، در صراط مستقیم حسین علیه السلام قدم بگذاریم و مشک تیرخورده قلبمان را با اشک دیدگان خود، از فرات یادت پر کنیم!

بقلم ر.نعمتی

روز عاشورا از جمله وقایع بزرگ تاریخ اسلام است که حتی قبل از رخداد آن بسیاری از معصومین علیهم السلام درباره آن سخن گفته و نسبت به زنده نگه داشتن آن و برپایی عزا توجه داشته و دیگران را نیز به آن دعوت کرده‌اند
برای شب و روز عاشورا اعمالی عبادی در جهت همنوایی با خانواده اهل بیت (ع) و سختی‌هایشان در مسیر احیای اسلام ناب محمدی (ص) سفارش شده است.

1ـ احیاى شب عاشورا؛

در روایتى از رسول خدا(ص) آمده است که «هر کس شب عاشورا را بیدار بماند (و به عبادت بپردازد)، گویا عبادت فرشتگان را انجام داده است…».

2ـ پیامبر اکرم(ص) فرمودند: در شب عاشورا، چهار رکعت نماز مى‌گذارى و در هر رکعت یک مرتبه «حمد» و پنجاه مرتبه سوره «توحید» را مى‌خوانى وقتى که در رکعت چهارم سلام نماز را گفتى، ذکر خدا را بسیار بگو و بر رسول خدا(صلى الله علیه وآله) صلوات بفرست و تا مقدارى که ممکن است بر دشمنان اهل بیت(علیهم السلام) لعنت فرست.

3ـ صد رکعت نماز بجا مى‌آورى، هر دو رکعت با یک سلام، که در هر رکعت یک مرتبه «حمد» و سه بار سوره «توحید» را مى‌خوانى و پس از پایان این نمازها، هفتاد بار مى‌گویى:

«سُبْحانَ اللّهِ وَ الْحَمْدُ لِلّهِ وَ لا إلهَ إلاَّ اللّهُ وَ اللّهُ اَکْبَرُ وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إلاَّ بِاللّهِ الْعَلِىِّ الْعَظِیمِ».

رسول خدا(ص) فرمودند: کسى که این نماز را بخواند وقتى که بمیرد، خداوند قبرش را معطّر و خوشبو مى‌کند و هر روز - تا هنگام دمیدن صور - نورى وارد قبرش مى شود…

ادامه »

مقتل به چه معناست؟

مقتل در لغت به معنای زمان و مکانی که فردی در آن به قتل می رسد. جمع این واژه مقاتل است و اما در تعریف اصطلاحی بایستی گفت که این کتاب ها زمان و مکان مردن یا به تعبیری شهادت فرد را می گوید اما دارای یک سری ملاک ها از جمله مبادی و مبانی یک حادثه و نحوه کشته شدن یکی از بزرگان اسلام را بیان می کند، می باشد. بنابراین اولین مقتل رسمی در تاریخ اسلام در سال 130 هجری قمری نگارش شده است و اولین مقتل رسمی به شمار می رود مربوط به ابومِخنَف است و از آن زمان به بعد این کتاب ها به رشته تحریر درآمده اند که از جمله آنها و تحت عنوان مقتل الحسین، یا مقاتل الطالبیین اشاره کنیم. مقاتل الطالبیین تنها مربوط به امام حسین علیه السلام نیست و به دلیل آنکه اهل بیت زیاد شهید داده اند به این اسم مشهور شده است. مقتل نگاری یک شاخه ای است در تدوین تاریخ اسلام، یکی از وقایع فجیع و مصیبت بار در طول تاریخ اسلام مسئله کشته شدن بزرگان اسلام به دست کسانی است که به ظاهر مسلمان هستند.

چرا این مقاتل جدا شدند؟

جدا شدن یک موضوع از دل یک کتاب جامع و شامل نشان از اهمیت و شاخص بودن آن موضوع است و آن موضوع اهمیت خاصی دارد. مقاتل به صورت کلی و به شکل خاص مقتل هایی که به شهادت امام حسین علیه السلام پرداختند از دل کتب تاریخی جدا شدند و به شکل جداگانه به رشته تحریر درآمدند. گاهی اوقات ما از دل گزارش های تاریخی این حوادث را در دل کتاب های تاریخی دیگری داریم.

چند نمونه از این کتاب ها را نام ببرید؟

برای نمونه شیخ مفید که از بزرگان شیعه است کتابی به اسم الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد یعنی کتابی که به جهت شناختن حجت های الهی بر مردم نگارش شده است، وقتی به زندگانی امام حسین علیه السلام می پردازد، به صورت مفصل و جامع به مسئله شهادت امام حسین علیه السلام اشاره می کند. نکته مهم این است که شیخ مفید اکثر این نقل ها را از همان مقتل ابومخنف که از دانشمندان اهل سنت است، در کتاب خویش می آورد و این نشان دهنده اهمیت و اعتبار این مقتل است.

ما یک جامعه منتظر هستیم و امام خود را دعوت می کنیم، همان کاری که مردم کوفه کردند. تحلیل این واقعه و این موضوع که چه اتفاقی افتاد که امام حسین علیه السلام اقدام به چنین کاری کردند که بر اساس سخن ایشان، برای اصلاح امت جد بزرگوارشان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده است

پرداختن به این مقتل ها و استفاده از آنها چه فایده ای برای ما دارد؟

مقاتل به خود رخداد تنها نمی پردازد و به نقل تاریخ پیش و پس از واقعه بوجود آمده نیز می پردازد و مجموعه عوامل مختلفی که باعث به وجود آمدن آن رخداد است را نیز بیان می کند. اطلاع و دانستن ما از این رخداد ها و مقدمات و همچنین تحلیل هایی که برخی از صاحبان این مقاتل به ما ارائه می دهند و یا با در کنار هم قرار دادن این رخداد ها توسط خود ما، همچنین تحلیل های سیاسی و دینی و تاثیراتی که این واقعه در میان مردم بر جای گذاشته است، کل این مجموعه ما را به کشف و فهم وقوع آن فاجعه می رساند و همچنین معرفی چهره های جنایت کاری که این مصیبت را رقم زدند، را نیز نشان می دهد.
ما یک جامعه منتظر هستیم و امام خود را دعوت می کنیم، همان کاری که مردم کوفه کردند. تحلیل این واقعه و این موضوع که چه اتفاقی افتاد که امام حسین علیه السلام اقدام به چنین کاری کردند که بر اساس سخن ایشان، برای اصلاح امت جد بزرگوارشان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده است و به قصد تبهکاری و فساد خروج نکرده ام و از آن طرف تقاضا و خواستن مردم کوفه از ایشان مبنی بر اینکه ما فقط شما را امیر خویش می دانیم و می خواهیم شما بر ما حکومت کنید، این عوامل به ما می آموزند که چگونه بایستی به یاری امام زمان خود بپردازیم تعمق و فهم این موضوع و نصب العین قرار دادن این گزارش ها، ما را به حقیقت می رساند. این که کجای کار مردم اشتباه بود که وقتی امام به سمت مردم حرکت کردند، به شهادت رسیدند و ما چه اشتباه هایی را نباید تکرار کنیم و این کوچکترین منفعتی است که ما می توانیم از مطالعه مقاتل به آنها برسیم.

نویسنده های مقاتل همه شیعه هستند؟

خیر- همین ابومخنف گرایش به شیعه دارد اما شیعه نیست زیرا در آن زمان شیعه به معنای رافضی بوده است یعنی کسی که خلافت سه خلیفه نخست را رد کرده است در صورتی که می دانیم ابومخنف خلافت خلفای سه گانه اول را قبول دارد و به رسمیت می شناسد اما به شیعه نیز گرایش دارد. سبط بن جوزی نیز یکی دیگر از نویسندگان مقاتل است که او نیز شیعه نیست. طبری، ابن قتیبه دینوری و… نیز به این صورت هستند.

جدا شدن یک موضوع از دل یک کتاب جامع و شامل نشان از اهمیت و شاخص بودن آن موضوع است و آن موضوع اهمیت خاصی دارد. مقاتل به صورت کلی و به شکل خاص مقتل هایی که به شهادت امام حسین علیه السلام پرداختند از دل کتب تاریخی جدا شدند و به شکل جداگانه به رشته تحریر درآمدند. گاهی اوقات ما از دل گزارش های تاریخی این حوادث را در دل کتاب های تاریخی دیگری داریم.

به جز کتاب هایی که مستقلا به تحت عنوان مقتل نگارش شده اند، در سایر کتب نیز از واقعه عاشورا سخنی آمده است؟

بله- برای نمونه در جهان تشیع، شیخ مفید، سید بن طاووس و… همچنین در جهان اهل سنت نیز کتاب تذکره الخواص که به زندگانی افراد معروف می پردازد نیز به مقتل امام حسین اشاره می شود. همچنین کتاب مرآة الزمان از سبط بن جوزی و تاریخ طبری، ابوالفرج اصفهانی، ابن اثیر، ابن عساکر و… به شهادت امام حسین علیه السلام به صورت مفصل پرداخته اند.

در این کتاب ها به تحلیل واقعه نیز پرداخته شده است؟

غالب این کتاب های که پیش تر نگارش شده اند عاری از تحلیل واقعه عاشورا هستند. جالب است عمده این کتاب ها روایات را نقل کرده اند. بنابراین معمول این است که نویسندگان این کتاب ها، تنها به نگارش سطور تاریخی اهتمام داشته اند و به تحلیل نپرداخته اند و به صرف نقل تاریخ اشاره کرده اند. در منابع حدیثی هم به گزارش های آن واقعه اشاره شده است.

در مورد امانت داری جناب مسلم بن عقیل نیز تحلیلی داشتید، لطفا بیان بفرمایید.

در دورانی که جناب مسلم در کوفه بودند، افراد زیادی به جهت کمک به امام حسین علیه السلام، کمک های مالی زیادی را به حضرت مسلم داده بودند که در واقع ایشان به عنوان نماینده امام به امانت آنها را در اختیار داشتند. ایشان برای تامین معاش زندگی شخصی به مشکل مالی برخورد کرده بودند و مجبور بودند که از شیعیان، قرض بگیرند. اما به اموالی که در دست ایشان به رسم امانت سپرده شده بود، دست نزدند. هنگامی ایشان را برای آخرین لحظات به بالای دارالعماره برده بودند، به ایشان گفته شد که اگر وصیتی داری، بگو. جناب مسلم گفتند من دو تا وصیت دارم.

مقاتل به خود رخداد تنها نمی پردازد و به نقل تاریخ پیش و پس از واقعه بوجود آمده نیز می پردازد و مجموعه عوامل مختلفی که باعث به وجود آمدن آن رخداد است را نیز بیان می کند.

اول آنکه پیکی را به سوی امام حسین علیه السلام ارسال کنید و شرح واقعه را بگویید تا ایشان به کوفه نیایند و برگردند و دوم آنکه قرض هایی که در طول این مدت از مردم گرفته اند را بپردازند تا حق الناسی به گردن ایشان نباشد. ذکر این موضوع از آن جهت مهم است که امانت داری ایشان را نشان می دهد و در تاریخ ثبت و ضبط شده است.

در مورد تاثیر اقامه نماز سیدالشهدا در روز عاشورا چه برداشتی می توان داشت؟

در همین دورانی که حضرت مسلم در کوفه بودند و این اموال را در اختیار داشتند، خزانه دار و صندوق دار او فردی بود به اسم ابوثمامه ساعدی. او در واقعه کربلا حضور داشته است و به شهادت رسیده. در ظهر عاشورا به خدمت امام می آید و می گوید، که وقت نماز گویا نزدیک شده است. من دوست دارم در زمان لقای الهی آخرین نمازم را با شما بخوانم. حضرت نگاهی به آسمان کردند و گفتند رحمت خدا بر تو، آری وقتش نزدیک شده است. حضرت مهلت می خواهند. وقتی مهلت نمی دهند، حضرت نماز خوف که در زمان وحشت و ترس خوانده می شود، را اقامه می کنند.
این نکته تنها برای این موضوع است که پیرو امام حسین علیه السلام، ایشان را به عنوان الگو قرار دهند. به ویژه و به عنوان مثال در مجلسی که منتسب به سیدالشهداء است، روا نیست که با کوچکترین مشغولیتی، حتی در اقامه عزای سیدالشهداء، به واجبات خودشان عمل نکنند.