یکی از عادت های ناپسندما انسانها این است که تا چیزی را از دست ندهیم قدرش را به خوبی نمی دانیم. ماه رمضان و عید فطر نیز از این امر مستثنی نیست. در حقیقت می توان گفت متأسفانه ماه رمضان از جمله مواردی است که با از دست رفتنش نیز قدرش درک نمی گردد!!!
دوست عزیز اگر نتوانستیم در روز و شب های گذشته ماه مبارک بندگی خوبی داشته باشیم، یک شب و روز دیگر باقی است و آن شب و روز عید فطر است، بیایید این روز را قدر بدانیم چرا که در باره قدر و ارزش این روز و شب می توان گفت:
1)‌ شبی که کمتر از شب قدر نیست
روز و شبهای دنیا همگی ارزشمند است و انسان واقعی سعی می کند نهایت استفاده را از تمام روزها و شبهای عمرش ببرد و در این میان روز و شب های خاصی وجود دارند که ارزش والاتری در قیاس با سایر روز و شبها دارند، یکی از این شب ها، شب عید فطر و یکی از این روزها روز عید است.
شب عید فطر را در شأن و منزلت همانند شب قدر دانسته اند. همانگونه که شب قدر از جمله شبهایی است که تهجد و شب زنده داری و عبادت و بندگی خدا در آن مورد تأکید و سفارش است، شب عید فطر نیز شبی است که در فضیلت و ثواب عبادت و احیای آن احادیث بسیار وارد شده است . و همین امر نشان دهنده قدر و منزلت شب عید فطر در مقایسه با دیگر شبهاست و در فضیلت تهجد در آن چنین آمده است: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: كسى كه شب عید را زنده بدارد، در روزى كه دلها مى‏میرند دل او نخواهد مرد. (ثواب الأعمال / ترجمه بندرریگى/ 165 ) همانگونه که شب قدر کمر همت را به سوی جلب رضایت دوست می بندی این شب نیز فرصت مناسبی برای تجدید میثاق با اوست. اگر در شبهای قدر به هر بهانه ای نتوانستی با خدای خویش ارتباط برقرار کرده و راز دل با او بگویی، شب عید فطر فرصت مناسبی برای جبران مافات است.
گفته‏اند از این جهت این روز را عید مى‏گویند كه انسانها در آن روز به توبه و دعا كردن به پیشگاه خداوند برمى‏گردند و خداوند هم به عطا و بخشش نسبت به ایشان برمى‏گردد. و هم گفته‏اند، از این سبب به آن عید مى‏گویند كه خداوند به بندگان مۆمن خود فواید پسندیده و عواید بزرگ و بخشش‏فراوان ارزانى مى‏دارد
2) شب نزول مغفرت الهی
رویات شده که از معصوم علیه السلام پرسیدند: فدایت شوم مردم مى‏گویند: آمرزش و مغفرت بر كسى كه ماه رمضان را روزه گرفته در شب قدر نازل مى‏شود. آیا این كلام صحیح است؟ حضرت فرمودند: اى حسن، كارگر وقتى از عملش فارغ شد اجرتش را مى‏دهند و پایان عمل صائم شب عید است بنا بر این در شب عید مغفرت و آمرزش كه پاداش روزه‏داران است نازل مى‏شود. (علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى/ج‏2/ 259 ) خود را با این روایت مقایسه کن، بعد از یک ماه بندگی و اطاعت از فرمان حق، شبی که اجر و مزدت را تقدیم می کنند به هوش و بیداری و یا در خواب ناز به سر می بری؟
3) خدا و بنده به سوی هم باز می گردند
گفته‏اند از این جهت این روز را عید مى‏گویند كه انسانها در آن روز به توبه و دعا كردن به پیشگاه خداوند برمى‏گردند و خداوند هم به عطا و بخشش نسبت به ایشان برمى‏گردد. و هم گفته‏اند، از این سبب به آن عید مى‏گویند كه خداوند به بندگان مۆمن خود فواید پسندیده و عواید بزرگ و بخشش‏فراوان ارزانى مى‏دارد. (روضة الواعظین / ترجمه مهدوى دامغانى/ 561 ) این روز، به روزی توصیف شده که خداوند در بخشایش و رحمت خویش را به روی همگان باز گذارده و به بندگان خویش فواید بسیاری ارزانی می دارد و این رویکردن خدا به بنده اش به واسطه دعا و توبه بنده در پیشگاه خدا می باشد پس چه نیکوست این روز عزیز را نیز قدر دانسته و آن را به لهو و لعب به پایان نرسانیم و از این لحظات آخر نیز در جهت بندگی خداوند نهایت استفاده را ببریم که هنوز درهای آسمان به روی همه باز است و عطایا بسیار.
عید فطر
4) وعده خدا تحقق می یابد
این روز را از آن جهت عید می نامند كه هر انسانى به آنچه كه خداوند به او وعده داده است در این روز مى‏رسد. چنانکه امیر المومنین علیه السلام در خطبه ایی که در روز عید فطر ایراد کردند چنین فرمودند: اى مردم! امروز شما روزى است كه در آن به نیكوكاران پاداش داده مى‏شود و بدكاران در آن زیان مى‏كنند.( همان،565) اگر ماه مبارک را در جهت رضای خالق گام برداشته و روزه تمام اعضا وجوارح گرفته و فکر و اندیشه ات را پاک کرده باشی لاجرم در زمره نیکان قرار خواهی گرفت در غیر اینصورت این روز روز حسرت باری است .
5) شبیه ترین روز به قیامت
گفته شده است یكى از هدفها و حكمت این دو عید به یاد آوردن قیامت و بیمهاى آن است كه برخى از احوال عید موافق و مانند قیامت است. چون شب عید فرا مى‏رسد، شبى را بیاد آر كه فرداى آن صبح رستاخیز است و چون صداى طبل و كوس و بوق را مى‏شنوى از نفخ صور بیاد آور. خداوند متعال در این باره در سوره كهف مى‏فرماید «و نفخه صور دمیده شود و همه خلق را جمع مى‏كنیم جمع كردنى.» و چون از خانه خود، روز عید به مصلى مى‏روى، روز بیرون رفتن خود را از دنیا بیاد آور و روزى را كه از گور به محشر برده مى‏شوى. و چون مردم را دیدى كه در حالات مختلف به نمازگاه مى‏روند، برخى در جامه‏هاى بسیار گرانبها و برخى در جامه‏هاى نو و برخى در جامه‏هاى كهنه، از اختلاف احوال ایشان، اختلاف احوال خلق خدا را در قیامت بیاد آور كه برخى از ایشان جامه‏هاى آراسته و با زیور بر تن دارند و برخى از ایشان را در راه پیمودن مى‏بینى كه گروهى پیاده و برخى سواره‏اند، از چگونگى عبور خود از پل صراط یاد آور.(همان)
مواردی که در باب قدر و منزلت روز و شب عید فطر یاد شد، بسیار ناچیز است و روح و جان خام ما را یارای درک کنه حقیقت آن نیست با این وجود همین مقدار جهت تذکاری برای از دست ندادن توفیقات این روز کفایت امر می کند. امید است که رحمت خداوندی شامل حال همه دوستان شده تا به یمن لطف و مرحمت او ما نیز در زمره کسانی باشیم که در در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا مى‏دهند كه اى بندگان خدا! بر شما مژده باد كه گناهان گذشته شما آمرزیده شد.

مریم پناهنده
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع:
1.ثواب الأعمال / ترجمه بندرریگى
2.روضة الواعظین / ترجمه مهدوى دامغانى
3..علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى/ج‏2
4. مفاتیح الجنان/ شیخ عباس قمی