يكي از علماي اهل تسنن كه از فارغ التحصيلان دانشگاه «الازهر» مصر است به نام «شيخ محمد مرعي انطاكي» از اهالي سوريه بر اثر تحقيقات دامنه‌دار به مذهب تشيّع گرديد و در كتابي به نام «لِماذا اختَرْتُ مَذْهَبَ التَّشَيُّع» علل گرايش خود را با ذكر ملاك متقن بيان نموده است. ما در اين جا به يكي از مناظرات او با دانشمندان اهل سنت پيرامون سجده بر مهري كه از تربت حسيني ـ عليه السلام ـ است مي‌پردازيم.

چند نفر از دانشمندان اهل تسنّن كه بعضي از آنها از دوستان سابق محمد مرعي در دانشگاه الازهر بودند به ديدن او آمدند و گفتگويي به شرح زير با او انجام شد.

علماء سني: شيعيان بر تربت حسيني سجده مي‌كنند و لذا مشرك هستند زيرا سجده بر غيرخدا حرام است.

محمد مرعي: سجده بر تربت، شرك نيست، زيرا شيعيان بر تربت براي خدا سجده مي‌كنند نه براي خود مهر، به عبارت روشن‌تر حقيقت سجده، نهايت خضوع در برابر خداوند است، نه در برابر مهر.

يكي از علماء سني: اگر مطلب چنين است كه مي‌گويي، چرا شيعيان اصرار دارند كه بر تربت حسيني سجده نمايند؟ چرا بر ساير چيزها سجده نمي‌كنند؟

محمد مرعي: اين كه ما بر خاك سجده مي‌كنيم، بر اساس حديثي است كه مورد اتفاق همة فرقه‌هاي اسلامي است كه پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «جُعِلَتْ لِي الارضُ مَسجِداً و طَهوراً»؛ (زمين براي من سجده گاه و پاكيزه قرار داده شده است.)

بنابراين به اتفاق همه مسلمين، سجده بر خاك جايز است. از اين رو ما بر خاك سجده مي‌كنيم.

عالم سني: چگونه مسلمانان بر اين امر اتفاق نظر دارند؟

محمد مرعي: هنگامي كه رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ از مكه به مدينه هجرت كرد، در همان آغاز، به ساختن مسجد دستور داد. آيا اين مسجد فرش داشت؟

عالم سني: نه، فرش نداشت.

محمد مرعي: پس پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ و مسلمانان بر چه چيزي سجده مي‌كردند؟

عالم سني: بر زميني كه از خاك، فرش شده بود، سجده مي‌كردند.

محمد مرعي: بعد از رحلت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ مسلمانان در عصر خلافت ابوبكر و عمر و عثمان بر چه سجده مي‌كردند؟ آيا مسجد فرش داشت؟

عالم سني: نه فرش نداشت. آنها نيز بر خاك زمين مسجد سجده مي‌كردند.

محمد مرعي: بنابراين اعتراف كردي، پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ در همة نمازهاي خود بر زمين خاكي سجده كرد و هم چنين مسلمانان در عصر او و در عصر بعد از او تا مدت‌ها بر روي خاك سجده مي‌كردند.

بنابراين بايد گفت قطعاً سجده بر خاك صحيح است.

عالم سني: آري، ولي اشكال من اين است كه شيعيان، تنها بر خاك سجده مي‌كنند.‌‌ آن هم خاكي كه از زميني گرفته و به صورت مهر درآورده و آن را در جيب خود مي‌نهند و با خود حمل مي‌كنند و در زمين ديگر مي‌نهند و بر آن سجده مي‌نمايند.

محمد مرعي: اولاً، به عقيده شيعه، بر هر چيزي كه زمين گفته شود جايز است، خواهد سنگ باشد و خواه خاك.

ثانياً، نظر به اين كه شرط است محل سجده پاك باشد. پس سجده بر زمين نجس يا خاكِ آلوده به نجاست جايز نيست، از اين رو ما شيعيان، قطعه‌اي از گل خشكيده (به نام مهر) را كه از خاك پاك تهيه شده، با خود حمل مي‌كنيم؛ تا در نماز بر خاكي كه مطمئناً پاك و تميز است سجده كرده باشيم. و اِلّا مُهر، موضوعيتي ندارد.

عالم سني: اگر منظور شيعه، سجده بر خاك پاك خالص است، چرا مقداري از خاك را حمل نمي‌كنند، بلكه «مهر» را حمل مي‌كنند!!

محمد مرعي: نظر به اين كه حمل خاك موجب خاك آلودگي لباس مي‌شود و حمل آن مشكل است، از اين رو شيعيان همان خاك را با آب مي‌آميزند و گل مي‌كنند و سپس همان گل را در قالب زيبايي خشك مي‌كنند تا حمل آن آسان و از خاك آلودگي لباس جلوگيري شود.

عالم سني: چرا شما به غير خاك مانند حصير، قالي‌ و زيلو و… سجده نمي‌كنيد؟

محمد مرعي: غرض از سجده، نهايت خضوع در برابر خداوند است وسجده بر خاك (چه خشكيده و به صورت مهر و چه نرم) بيشترين دلالت را بر خضوع و خشوع در برابر خدا دارد؛ زيرا خاك در نزد مردم ناچيزترين اشياء است و ما بالاترين عضو بدن خود (يعني پيشاني) را بر پست ترين چيز (خاك) در حال سجده مي‌نهيم، تا با خضوع بيشتري خدا را عبادت كرده باشيم. بنابراين سجده بر خاك يا مهر، بهتر است از سجده بر اشيايي مثل قالي ابريشمي يا طلا و يا نقره و چه بسا سجده بر اشياء ياد شده هيچ گونه دلالتي بر خضوع وكوچكي بنده در برابر خدا نداشته باشد. اكنون به من بگو آيا كسي كه بر خاك خشكيده (مهر) سجده مي‌كند تا تواضع و خضوعش در پيشگاه خدا رساتر باشد مشرك و كافر است؟ ولي سجده بر قالي و سنگ مرمر و … تواضع و تقرب به سوي خداست!!

عالم سني: پس اين كلمات نوشته شده بر روي مهرها چيست؟

محمد مرعي: اولاً همة تربت‌ها داراي نوشته نيست. بلكه اكثرا بدون نوشته و ساده است.

ثانياً: اگر هم بر روي مهر كلماتي نوشته شده، اشاره به عظمت خدا و يا ذكري از اذكار دارد و يا نوشته شده كه اين خاك مربوط به كربلاي معلي است، تو را به خدا سوگند آيا اين نوشته‌ها موجب كفر است؟ و آيا اين نوشته‌ها، تربت را از خاك بودن خارج مي‌سازد؟

عالم سني: نه، ولي يك سؤال ديگر دارم. به من بگو در تربت زمين كربلا چه خصوصيتي وجود دارد كه بسياري از شيعيان مقيّدند تا بر تربت حسيني سجده كنند؟

محمد مرعي: راز اين مطلب در رواياتي كه از اهل بيت ـ عليهم السلام ـ نقل شده نهفته است.

امام صادق ـ عليه السلام ـ فرموده‌اند:

«السُّجودُ عَلي تُربَةِ الحُسَينِ يَخْرِقُ الحُجَبِ السَّبْعِ»؛[1] (سجده بر تربت حسين ـ عليه السلام ـ حجاب‌هاي هفتگانه را مي‌شكافد). كنايه از اين كه به قبولي بسيار نزديك است.

نيز روايت شده كه: آن حضرت فقط بر تربت حسين ـ عليه السلام ـ سجده مي‌كرد، به خاطر تذلّل و كوچكي در برابر خداي بزرگ.[2]

بنابراين تربت حسين ـ عليه السلام ـ داراي يك نوع برتري است كه در تربت‌هاي ديگر، آن برتري وجود ندارد.

عالم سني: آيا نماز بر تربت حسين ـ عليه السلام ـ موجب قبولي نماز است، هر چند باطل باشد؟

محمد مرعي: شيعه معتقد است نمازي كه فاقد يكي از شرائط صحت نماز باشد، باطل است، ولي اگر نمازي داراي همة شرايط صحت باشد و در سجده‌اش بر تربت حسين ـ عليه السلام ـ سجده گردد، قبول مي‌شود و موجب ثواب بيشتري ‌خواهد شد.

عالم سني: آيا زمين كربلا از همة زمين‌ها، حتي از زمين مكه و مدينه برتر است، تا گفته شود كه نماز بر تربت حسين ـ عليه السلام ـ از نماز بر همة تربت‌ها برتر است؟!

محمد مرعي: چه مانعي دارد كه خداوند چنين خصوصيتي را در زمين كربلا قرار داده باشد؟

عالم سني: زمين مكه، كه همواره از زمان آدم ـ عليه السلام ـ تاكنون جايگاه كعبه است و زمين مدينه كه جسد مطهر پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ را در برگرفته است، آيا مقامي كمتر از مقام زمين كربلا دارند؟ عجيب است كه حسين ـ عليه السلام ـ بهتر از جدش محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ باشد!!

محمد مرعي: نه، اشتباه نكن. حسين ـ عليه السلام ـ برتر از جدّش نيست. بلكه عظمت و شرافت او به خاطر عظمت مقام و شرافت جدش رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ است ولي راز اين كه خاك كربلا برتري يافته است اين است كه امام حسين ـ عليه السلام ـ در آن سرزمين در راه حفظ دين جدش از جان خود و فرزندان و يارانش گذشت و به تمام مصائب تن در داد و خداوند متعال به خاطر آن، سه ويژگي را به امام حسين ـ عليه السلام ـ داد:

1. دعا در زير قُبّة شريفش به استجابت مي‌رسد.

2. امامان، از نسل او هستند.

3. در تربت، او شفا است.

آيا اعطاي چنين خصوصيتي به تربت حسين ـ عليه السلام ـ اشكالي دارد؟ و آيا معناي اين كه مي‌گوييم زمين كربلا از زمين مدينه برتر است اين است كه امام حسين ـ عليه السلام ـ از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ برتر است تا شما به ما اشكال كنيد؟ بلكه مطلب برعكس است يعني احترام به تربت حسين ـ عليه السلام ـ احترام به حسين ـ عليه السلام ـ است و احترام به حسين ـ عليه السلام ـ احترام به رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ است و احترام به رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ احترام به خداست.

محمد مرعي مي‌گويد: وقتي سخنان من به اين جا رسيد يكي از حاضرين كه قانع شده بود، در حالي كه شادمان بود برخاست و بسيار سخن مرا ستود و از من تمجيد كرد و گفت: من از اين پس مهري از تربت كربلا را با خود همراه مي‌كنم تا بر آن نماز بخوانم.[3]

——————————————————————————–

[1] . بحار الانوار، ج 8، ص 153.

[2] . همان، ص 158؛ ارشاد القلوب، ص 141.

[3] . «لماذا اخترتُ مذهب التّشع»، محمد مرعي انطاكي، ص 341.

به کوشش مهتاب ابیان