تعابیری در مذمت دنیا، در خطبهٔ ۱۱۴ نهج البلاغه آمده که عجیب زیباست و البته تأثیرگذار. طوری که آدم بعد از خواندنش با خودش می‌گوید: «راست می‌گه‌ها!». از آن «راست می‌گه‌»هایی که آدم بعد از روشن شدن راهی که یک عمر پیش رویش بوده و آن را ندیده بوده، می‌گوید.

آخرهای خطبه، حضرت با کلامی آغشته به تعجب می‌گویند خدا «روزی» را بر بنده‌هایش تضمین کرده و «عمل» را بر آن‌ها واجب نموده است؛ اما آن‌ها در پی چیزی می‌روند که خدا ضمانتش را کرده (یعنی روزی)، و از چیزی که بر آنان تکلیف کرده است غفلت می‌کنند (یعنی عمل). بعد از این، سفارش می‌کنند به مبادرت به عمل نیک؛ و استدلالِ ساده، اما گویایی برای اهمیت عمل نیک نسبت به تلاش برای کسب روزی می‌آورند که بدجوری به دل می‌نشیند.

می‌فرمایند تلاش کنید در انجام عمل نیک و حواس‌تان باشد که مرگ ناگهانی می‌آید و فرصت عمل را از انسان می‌گیرد. یادتان باشد که انسان امیدی به برگشت عمر ندارد، در حالی‌که همیشه به برگشت روزی امید است. اگر بخشی از روزی، امروز از دست‌تان برود، امید است که فردا بازگردد؛ اما عمری که سپری شود، امیدی به بازگشت آن نیست. پس تقوا پیشه کنید و طوری زندگی کنید که مسلمان از دنیا بروید.

+ پاراگراف آخر، معنای ضمنیِ کلام ایشان است.
+ گمان می‌کنم نیاز به توضیح نباشد که منظور از تلاش برای کسب روزی در این مقال، وابسته شدن به دنیا و حریص شدن به آن است که از فحوای خطبه برمی‌آید؛ وگرنه کسب روزی حلال از عبادات شمرده شده و از ملزومات زندگی است.

بقلم کوثرانه