کوثر
إنّا أعطيناك الكوثر، فصلّ لربّك وانحر، إنّ شانئك هو الأبتر
در شأن نزول اين سوره گفته شده:
زمانى كه رسول(ص) دو تن از فرزندان خود به نام‌هاى عبد‌اللّه و قاسم را از دست داد و دشمنان آن حضرت، براى تضعيف او، زبان طعن و شماتت، گشودند، عاص بن وائل او را «ابتر» خواند،2 كه در لغت عرب به «مقطوع النسل» اطلاق مي‌شود.
كوثر از ريشه كثرت است و برچيزى اطلاق مي‌شود كه شأنيت كثرت در او باشد و مراد از كوثر خير فراوان است.
البته آن خير كثيرى كه پيامبر در نتيجه اعطاى خداوند؛ مالك آن شده است، در آيه اول مشخص نشده و شايد بدين لحاظ باشد كه با اطلاق و عدم تقييد آن، عظمت و شأن خاص، بدان ببخشد.
براى كلمه (كوثر) در اين سوره، معانى متعدد مطرح شده است، علامه طباطبايى در الميزان با توجه به معناى آخرين آيه كه دشمن آن حضرت را، ابتر معرفى كرده، مناسب‌ترين معنا را «كثرت» ذريه پيامبر اكرم (ص) ذكر مي‌كند. اگر خير كثير هم مراد باشد، يقيناً يكى از مصاديق آن، فراوانى نسل آن حضرت است.
كوثر، صيغه مبالغه است. يعنى اى پيامبر، به تو، دخترى داديم كه مجسمه خير است، استوانه بركت و اسطوره بالندگى است، به تو دخترى داديم كه اگر همه فضايل و سجاياى انسانى را مجسم كنند، زهرا مي‌شود. اى پيامبر، به شكرانه اين نعمتى كه به هيچ‌كس داده نشده و نخواهد شد، نماز بخوان و در هنگام تكبير، دستهايت را بلند كن كه اين يك حالت خضوع است براى بنده و جلالتى است برا ى خدا!
امام فخررازى در ذيل آيه مي‌نويسد:
كوثر هشت معنا دارد كه تمام آن معانى درباره حضرت صديقه طاهره، فاطمه زهرا(س) است. آنگاه خودش مي‌گويد: چگونه، فاطمه كوثر نباشد كه چون علي‌بن‌الحسين و محمد‌بن‌على باقرالعلوم و صادق المصدق، ميوه و ثمره دارد.
آرى فاطمه، چگونه خير كثير نباشد كه از اين نهر كوثر، صدها و بلكه هزاران جوى زلال و روشن، منشعب است.
حسن ختام اين بخش،آن كه نزول چنين سوره‌اى و چنين تعبير بلندى (كوثر) درباره فاطمه در عهد جاهليت عربى كه «زن» نه تنها از كم‌ترين حقوق انسانى برخوردار نبود، بلكه تولد دختر مايه ننگ و سرافكندگى بود و دختران، زنده بگور مي‌شدند، نشانگر جايگاه ارزشمند زن در مكتب حيات بخش اسلام است. موجودى كه مي‌تواند منشأ اين مقدار خير و بركت در تاريخ بشريت باشد. موجودى كه بنده برگزيده خدا و
اشرف مخلوقات عالم، بايد به شكرانه برخوردارى از آن، در برابر پروردگارش، سربرخاك بسايد. در كدامين مكتب مي‌توان چنين قرب و منزلتى براى زن يافت؟
