همراه با معصومان در شب قدر
شب قدر در فرهنگ قرآن و روايات از جايگاه بس عظيمى برخوردار است تا آنجا كه شب قدر در قرآن برابر با هزار ماه دانسته شده، و شب نزول قرآن، و شب تعيين تقديرات يكسال و شب مبارك معرفى شده است.
و در روايات هم تعبيرات زيبايى از شب قدر آمده است، همچون شب بخشيده شدن گناهان و اينكه هر كس در آن شب بخشيده نشود، مورد نفرين خدا واقع مى‌شود.(1)
و پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرمود: «مَنْ حُرِمَها فَقَدْ حُرِمَ الْخَيْرَ كُلَّهُ؛(2) هر كس از شب قدر محروم گردد، از تمام خيرات بى‌نصيب شده است.»
با توجّه به عظمت شب قدر جا دارد كه براى نحوه بهره‌گيرى و بهره‌بردارى بيشتر از فيضهاى معنوى آن، سيرى در سيره پيشوايان معصوم عليهم‌السلام در شب قدر داشته باشيم. باشد كه ره توشه‌هايى از آن برگيريم.
البته، اذعان داريم كه همه حالات معصومان عليهم‌السلام در اين شب با عظمت و ارتباطى كه با عالم بالا و ملكوت داشته و دارند، نه قابل درك و فهم غير معصومان است و نه در تاريخ انعكاس يافته است. آنچه بيان مى‌شود، فقط گوشه‌هايى از رفتارهاى ظاهرى آنان است، نه عمق و ژرفاى حالات آنها. پس آنچه در پيش رو داريد، گامى است در اين مسير.
الف. عبادت و شب زنده‌دارى
از اعمالى كه در طول سال، مخصوصا شبهاى مبارك رمضان و على الخصوص در شب قدر بدان سفارش اكيد شده است، اِحْيا و شب زنده‌دارى است. پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرمود: «مَنْ اَحْيا لَيْلَةَ الْقَدْرِ حُوِّلَ عَنْهُ الْعَذابُ اِلَى السَّنَةِ الْقابِلَةِ؛(3)كسى كه شب قدر را زنده بدارد، عذاب تا سال آينده از او روى مى‌گرداند.»
و معصومان عليهم‌السلام همه اين سنت حسنه را پاس و گرامى مى‌داشتند و از آن بهره مى‌بردند:
1. پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله نه تنها در شب قدر بيدار بود، بلكه دهه سوم ماه مبارك رمضان كاملاً بستر خواب را جمع مى‌كرد و به عبادت مى‌پرداخت. حضرت على عليه‌السلام در اين باره فرموده است: «أنَّ رَسُولَ اللّهِ كانَ يَطْوى فِراشَهُ وَ يَشُدُّ مِئْزَرَهُ فِى الْعَشْرِ الاْءَواخِرِ مِنْ شَهْرِ رَمَضانَ وَ كانَ يُوقِظُ أَهْلَهُ لَيْلَةَ ثَلاثٍ وَ عِشْرينَ وَ كانَ يَرُشُّ وُجُوهَ النِّيامِ بِالْماءِ فى تِلْكَ اللَّيْلَةِ؛(4)رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله [اين چنين] بود كه رخت‌خواب خويش را جمع مى‌كرد و كمربند [همّت براى عبادت] را در دهه آخر از ماه رمضان محكم مى‌بست و هميشه اين گونه بود كه اهل و عيالش را در شب بيست و سوم بيدار نگه مى‌داشت و بر روى خواب رفتگان در آن شب آب مى‌پاشيد [تا از درك شب قدر، و درك شب زنده‌دارى محروم نشوند].»
حتى در شبهاى بارندگى در حالى كه مسجد مدينه سقف نداشت، عبادت و شب‌زنده‌دارى را ترك نمى‌كرد و ديگران را با رفتار خويش وا مى‌داشت كه در همان گل و باران بيدار باشند و نماز گزارند.(5)
2. امام على عليه‌السلام نيز در طول سال، شب هنگام آن گاه كه شب پرده‌هاى تاريكى را انداخته بود، بيدار مى‌شد و مشغول عبادت و شب‌زنده‌دارى مى‌گشت.(6) اما در شبهاى قدر حال ويژه‌اى داشت و در بدترين وضعى كه مسجد مدينه را آب و گل فرا گرفته بود، مشغول عبادت و شب‌زنده‌دارى مى‌شد و به ويژه در شب قدر آخر عمر خويش، حال فوق العاده عجيبى داشت كه بعدا به آن اشاره مى‌شود.
صفحات: 1· 2
