مهم‌ترين مناسبت ماه مبارك رمضان، شب قدر است كه هماره مورد توجه مؤمنين بوده و خواهد بود. آنچه در پيش روي داريد بحثي پيرامون شب قدر بر اساس نظرات مرحوم علامه طباطبايي رحمه الله در تفسير شريف الميزان است كه در دو سوره «قدر» و «دخان‌» مطرح گرديده است.
شب قدر يعني چه؟

مراد از قدر، تقدير و اندازه‌گيري است و شب قدر شب اندازه‌گيري است و خداوند متعال در اين شب حوادث يك سال را تقدير مي‌كند و زندگي، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت انسانها و اموري از اين قبيل را در اين شب مقدر مي‌گرداند.
شب قدر كدام شب است؟

در قرآن كريم آيه‌اي كه به صراحت‌بيان كند شب قدر چه شبي است ديده نمي‌شود. ولي از جمع‌بندي چند آيه از قرآن كريم مي‌توان فهميد كه شب قدر يكي از شب‌هاي ماه مبارك رمضان است. قرآن كريم از يك سو مي‌فرمايد: «انا انزلناه في ليلة مباركة‌» (1). اين آيه گوياي اين مطلب است كه قرآن يكپارچه در يك شب مبارك نازل شده است و از سوي ديگر مي‌فرمايد: «شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن‌» (2). و گوياي اين است كه تمام قرآن در ماه رمضان نازل شده است. و در سوره قدر مي‌فرمايد: «انا انزلناه في ليلة القدر» (3). از مجموع اين آيات استفاده مي‌شود كه قرآن كريم در يك شب مبارك در ماه رمضان كه همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما اينكه كدام يك از شب‌هاي ماه رمضان شب قدر است، در قرآن كريم چيزي بر آن دلالت ندارد. و تنها از راه اخبار مي‌توان آن شب را معين كرد.
در بعضي از روايات منقول از ائمه اطهار عليهم السلام شب قدر مردد بين نوزدهم و بيست و يكم و بيست و سوم ماه رمضان است و در برخي ديگر از آنها مردد بين شب بيست و يكم و بيست و سوم و در روايات ديگري متعين در شب بيست و سوم است (4). و عدم تعين يك شب به جهت تعظيم امر شب قدر بوده تا بندگان خدا با گناهان خود به آن اهانت نكنند.
پس از ديدگاه روايات ائمه اهل بيت عليهم السلام شب قدر از شب‌هاي ماه رمضان و يكي از سه شب نوزدهم و بيست و يكم و بيست و سوم است. اما روايات منقول از طرق اهل سنت‌به طور عجيبي با هم اختلاف داشته و قابل جمع نيستند ولي معروف بين اهل سنت اين است كه شب بيست و هفتم ماه رمضان. شب قدر است (5) و در آن شب قرآن نازل شده است.
تكرار شب قدر در هر سال

شب قدر منحصر در شب نزول قرآن و سالي كه قرآن در آن نازل شد نيست‌بلكه با تكرار سالها، آن شب نيز تكرار مي‌شود. يعني در هر ماه رمضان شب قدري است كه در آن شب امور سال آينده تقدير مي‌شود. دليل بر اين امر اين است كه:
اولا: نزول قرآن بطور يكپارچه در يكي از شب‌هاي قدر چهارده قرن گذشته ممكن است ولي تعيين حوادث تمامي قرون گذشته و آينده در آن شب بي‌معني است.
ثانيا: كلمه «يفرق‌» در آيه شريفه «فيها يفرق كل امر حكيم‌» (6). در سوره دخان به خاطر مضارع بودنش، استمرار را مي‌رساند و نيز كلمه «تنزل‌» در كريمه «تنزل الملئكه والروح فيها باذن ربهم من كل امر» (7) به دليل مضارع بودنش دلالت‌بر استمرار دارد.
ثالثا: از ظاهر جمله «شهر رمضان الذي انزل فيه القرآن‌» (8) چنين برمي‌آيد كه مادامي كه ماه رمضان تكرار مي‌شود آن شب نيز تكرار مي‌شود. پس شب قدر منحصر در يك شب نيست‌بلكه در هر سال در ماه رمضان تكرار مي‌شود.
در اين خصوص در تفسير برهان از شيخ طوسي از ابوذر روايت‌شده كه گفت: به رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) عرض كردم يا رسول الله آيا شب قدر شبي است كه در عهد انبياء بوده و امر به آنان نازل مي‌شده و چون از دنيا مي‌رفتند نزول امر در آن شب تعطيل مي‌شده است؟ فرمود: «نه بلكه شب قدر تا قيامت هست‌» (9).

صفحات: 1· 2