سيره اخلاقي سياسي امام علي (عليه السلام) از فرازهاي مهم تاريخ اسلام است كه در راستاي انتصاب الهي شكل گرفت. به طوري كه آيات و روايات بيشماري پيرامون پيروي از آن حضرت وارد شده است.

عملكردهاي سياسي امام در زمان پيامبر با موضع‌گيري در مقابل قريش و مقام وزارت و قضاوت شروع شد و حضرت توانست با ياري پيامبر پايه‌هاي دين را استحكام بخشد و در زمان خلفاء با موضع‌گيري در مقابل فرصت‌طلبان و غاصبان خلافت ادامه يافت. در اين دوران امام در عين دفاع از حق از دست رفته خود به خاطر حفظ اسلام از اقدام مسلحانه عليه حكومت خودداري نمود و توانست با تفسير قرآن، پاسخ دادن به سؤالات دانشمندان ملل جهان، تعيين مبداء تاريخ مسلمانان و مشاوره‌هاي ارزشمند خود با دستگاه حكومت، همچنين تربيت سالكان و قضاوت‌هاي محيرالعقول خود منشأ خدمات عظيم فرهنگي، سياسي و اجتماعي به جهان اسلام شود و از تفرقه ميان مسلمانان جلوگيري كند و در جريان انتخاب خليفه سوم نيز سياست خود را مبني بر عدم حمايت از سيره خلفاي پيشين اعلام كند و پس از قتل عثمان نيز با موضع‌گيري در مقابل معاويه در ضمن خطبه‌ها و نامه‌هاي خود، مردم را از نيت او در ايجاد فتنه در ميان مسلمين آگاه سازد.

پس از بيعت مردم با امام علي (عليه السلام)، از آنجايي كه به سبب بدعت‌ها و عملكردهاي خلفا، جامعه اسلامي از سنت پيامبر فاصله گرفته بود، حضرت با تبيين مباني سياسي دولتش بر پايه عدالت اجتماعي و اجراي برنامه‌ها و اصلاحات اداري ـ سياسي، اقتصادي و فرهنگي‌اش توانست در ضمن مبارزه با بدعت‌ها، جامعه اسلامي را انتظام داده و به رشد و شكوفايي برساند. در عين حال با سه شيوه‌ي گفتگو، مدارا و برخورد قاطعانه، توطئه‌هاي داخلي را در سه جنگ جمل، صفين و نهروان سركوب كند. اما از آنجايي كه اين توطئه‌ها و شهادت ياران امام و گرايش بزرگان به سوي معاويه، مردم را گرفتار شبهه نمود، دست از حمايت امام خود كشيدند و موجبات ناپايداري دولتش را فراهم آوردند.

لذا از آنجايي كه عملكردها و روش امام در اصلاح جامعه و پايه‌ريزي اصول سياسي حكومتش بر مبناي اخلاق و مبارزه با جريان‌هاي فكري مخالف، الگويي بارز در جهت تكامل جامعه مي‌باشد، به مطالعه سيره امام مي‌پردازيم.

روش جمع‌آوري اطلاعات در اين تحقيق به صورت كتابخانه‌اي و شيوه كار هم تحليل محتوا مي‌باشد كه در سه بخش ارائه مي‌شود.

واژگان كليدي : سيره ، اخلاق ، سياست ، امام علي ، تشيع ، عملكرد سياسي ، اصلاحات ، قيام ، خلفاء و جريان‌هاي فكري.

 س.خرسند