بازنمایی تصویر رهبر انقلاب اسلامی از تلویزیون ایران یکی از حساس‌ترین مأموریت‌های رسانه‌ای در تراز ملی و جهانی است. اصولاً بازنمایی‌هایی که ناظر به شخصیت‌های دارای فرهمندی و شکوه فوق العاده هستند از ساز و کارهای پیچیده‌ای برخوردار است و سیاست‌های ویژهای را می‌طلبد. مدیریت اصولی و متناسب تصویر رهبر در تلویزیون باید به مثابه مقوله‌ای که در نسبت مستقیمی با ورزیدگی رسانه‌ای حداکثری و بصیرت فرهنگی عمیق قرار دارد، درک شود.

در اختیار داشتن انحصار ضبط و پخش تصاویر آیت الله خامنه‌ای یکی از مزیت‌های ویژه تلویزیون ایران است. در سپهر رسانه‌ای امروز دنیا هیچ رسانه‌ای بسان تلویزیون ایران از امکانات تصویری برای بازنمای مقتدرترین رهبر سیاسی و محبوب‌ترین رهبر مذهبی جهان برخوردار نیست. سال‌هاست که انبوه رسانه‌های برجسته و معتبر بین‌المللی در حسرت یک دقیقه تصویربرداری مستقل از رهبر ایران به انتظار نشسته‌اند و این در حالی است که تلویزیون ایران با بهرهبرداری همه جانبه از این مزیت فوق‌العاده در طول بیش از دو دهه رهبری معظم له، در حرکتی پیشرو شکوه نشانه‌شناختی بی‌بدیلی را برای خودرقم زده است.

به غیر از دقایق اولیه روزهای انتخابات و هنگام به صندوق انداخته شدن رأي رهبری، رسانه های بین‌المللی تقریباً هیچ فرصتی برای تصویربرداری از رهبر انقلاب اسلامی ندارند. این مزیت انحصاری نباید به عاملی در توقف پویایی مدام و یا تضعیف مهارت‌های بازنمایی تلویزیونی بیانجامد. خلأهای نشانه ای و معنایی ناشی از پویایی اندک و یا برآمده از مهارت‌های کهنه شده تلویزیون ایران می تواند به یکی از عوامل تحریک رسانه های رقیب برای پر کردن آن خلاها تبدیل شود.

ابعادی از مستند اخیر تلویزیون  بی بی سی فارسی در باب شخصیت سیاسی - اجتماعی- فرهنگی- خانوادگی- مذهبی رهبری معظم انقلاب اسلامی - که به اتکای اندک تصاویر  پراکنده و بازنمایی سوگیرانه و در بخش‌هایی واژگون از معظم له برساخته شد - در این راستا قابل تحلیل است.



2)مرور بیش از دو دهه آرشیو تولیدات صدا و سیما درباره رهبری معظم انقلاب، سیطره نوعی فرآیند نسبتاً یکنواخت را بر تصویرپردازی تلویزیونی از ایشان نشان می دهد. اغلب بینندگان تلویزیون ایران با نظام رمزگانی این بازنمایی‌های بسیط آشنا هستند. آنها انگاره‌های تلویزیونی نسبتاً ثابت و دست نخورده از رهبر خویش در ذهن دارند؛ آنجا که در حسینیه امام خمینی(ره) سخن می‌گوید/ آنجا که به سفر استانی می‌رود/ آنجا که با مسئولین حکومتی و دولتی دیدار رسمی دارد/ آنجا که در جمع شاعران حضور یافته است/ آنجا که به دیدار خانواده شهدا رفته است/ آنجا که در حال کوه‌پیمایی و ورزش است/ آنجا که به بازدید نمایشگاهی مشغول است/ آنجا که از صف نظامیان سان می‌بیند و یا به تماشای رژه آنها ایستاده است/ آنجا که در مجلس روضه اهل‌بیت(ع) آرام و حزین نشسته است/ آنجا که پشت تریبون نماز جمعه قرار گرفته است/ آنجا که در حال اقامه نماز جمعه و جماعت است/ آنجا که غبار از ضریح و قبر مطهر حضرت رضا(ع) می‌روبد/ آنجا که با دوربین‌های پیشرفته مراحل مانور نظامی سپاه و ارتش را رصد می‌کند/ آنجا که به عیادت علما ربانی رفته است/ آنجا که در کنار دانشجویان افطار می‌کند/ آنجا که نمایشگاه کتاب را از نظر می‌گذراند و … این تصاویر و مواردی دیگر چارچوب‌های نسبتاً ثابت، آشنا و صمیمی از تصویر رهبر است که به صورتی مستمر و به‌تدریج از نظر مخاطبان تلویزیون ایران می‌گذرد.

3)به نظرمی‌رسد پس از گذشت بیش از دو دهه از رهبری معظم له و به‌وجود آمدن اقتضائات و شرایط جدید از یک طرف و نیز به دلیل پنهان ماندن برخی وجوه شخصیتی بسیار مهم و فاخر معظم له در میان انبوهی از بازنمایی‌های یکنواخت و بسیط سال‌های گذشته تلویزیون ایران، تأمل در برخی ملاحظات آسیب‌شناسانه در خصوص روندهای سابق ضروری به نظر می‌رسد. ادامه نوشتار پیش رو به توضیح چند ملاحظه و پیشنهاد مهم اختصاص دارد:

ابعاد علمی و فقهی شخصیت رهبری انقلاب اسلامی در تصویرپردازی دو دهه گذشته تلویزیون ایران از ایشان کاملاً مغفول و مهجور مانده است. پخش حتی یکی از جلسات پر مغز درس خارج فقه معظم له -  که به جهت شیوایی در بیان و اتقان در استدلال از جلسات درس کم نظیر حوزه علمیه شیعه است-  آثار بسیار روشنگرانه‌ای در شناسایی عمق دانش و بینش فقهی ایشان به بار خواهد آورد؛ پیامدهای بین‌المللی مثبت این اتفاق مهم در شناخت عینی تر و بدون واسطه علما و شخصیت‌های برجسته جهان اسلام از احاطه علمی جانشین امام خمینی(ره) غیر قابل چشم پوشی است.

پنهان ماندن ابعاد فرهنگی و فرهیختگی پر دامنه معظم له یکی از پیامدهای بازنمایی یکنواخت سال‌های گذشته است. در این حوزه عمدتاً به پخش جلسات شعرخوانی رمضانیه در محضر رهبری و پخش محدود بازدید چند ساعته ایشان از نمایشگاه کتاب قناعت شده است و این در حالی است که ظرفیت تصویر پردازی‌هایی از این دست بسیار بیش از وضعیت کنونی است.

پخش تصاویری از حضور شوق انگیز رهبری در کتابخانه شخصی خود  که یکی از غنی‌ترین و پر استفاده ترین کتابخانه‌های شخصی کشور به شمار می‌رود/ پخش تصاویری از قرائت قرآن با صوت شیوا و شیرین، پخش تصاویری از نگارش با حوصله ایشان/ باز پخش بسیاری از تصاویر در آرشیو خوابیده رهبری به هنگام بازدید از ابنیه تاریخی، سخنرانی در همایش‌های علمی در زمان ریاست جمهوری، همنشینی‌های ویژه با برخی فرهیختگان و ادبا و … به میزان قابل توجهی در آشنایی علاقمندان به ابعاد فرهنگی شخصیت معظم له مؤثر است.

ابعادی از وجوه معنوی و روحانی رهبر انقلاب اسلامی که اتفاقا از جذاب‌ترین و بی‌نظیرترین مؤلفه‌های وجودی معظم له است همچنان از منظر نگاه‌های تشنه موالیان دور نگه داشته شده است. تجربه تصویری دعای کمیل / دعای توسل/ مناجات شعبانیه/ دعاهای کتاب صحیفه سجادیه و … به محوریت آیت الله خامنه‌ای، تجربه تصویری مناجات‌ها یا نمازهای رهبری در مسجد جمکران، تجربه تصویری حداقل یکی از زیارت‌های شبانه رهبری از امامزاده‌های شهر تهران و مواردی از این دست، فرصت‌های گران‌سنگی را از هم‌داستانی و همراهی با رهبر در دعا و ذکر و حضور به‌دست خواهد داد.

فرآیند تبدیل کردن بیانات و سخنرانی‌های رهبری به خبر تلویزیونی دچار اختلالات جدی است. در حالی که کارکرد اصلی “خبر” و “بخش خبری” تلویزیون  برجسته سازی مهم ترین محتواها از میان انبوه مطالب ابراز شده از سوی یک شخصیت است، در تنظیم اخبار سخنرانی‌های رهبری، به‌دلیل انعکاس تقریباً همه آن در قالب یک خبر طولانی، امر مهم برجسته سازی به محاق می‌رود.

در این شرایط مرز میان پخش “خبر سخنرانی رهبری” و پخش “اصل سخنرانی رهبری” بسیار کمرنگ می‌شود. سنت دیرین انعکاس همه مضامین بیان شده از سوی رهبری در قالب یک خبر واحد در کنار استفاده مکرر از یک یا چند کلیشه ثابت خبر رسانی، به‌علاوه ضعف وافر در نوآوری‌های حرف‌های و هنری و خصوصا عدم پرداخت به حواشی جذاب خبر به توجه حداکثری تماشاگران پای گیرنده‌ها آسیب می‌زند. به نظر می‌رسد که سبک اطلاع رسانی از بیانات رهبری احتیاج مبرمی به بازنگری و بازسازی فرهنگی- رسانه‌ای دارد.

تلویزیون ایران از فرصت‌های بی‌شمار و جذاب فراهم شده به واسطه حضور متنوع مردم و جوانان در سخنرانی‌های رهبری بهره برداری نمی‎کند. نمایش تلویزیونی مخاطبان سخنان رهبری در حسینیه امام خمینی و فضاهای خارج از آن، عمدتاً در چارچوب چند کلیشه ثابت صورت می‌پذیرد. مخاطبان رهبری یا در حال قیام و استقبال پر شور/ یا در حال قیام و وداع پر شور/ یا در حال شنونده نشسته / و یا در حال گفتن تکبیر در حمایت از فرمایشات رهبری هستند و این در حالی است که ظرفیت های بازنمایی از عواطف و دیدگاه‌های مردمی بسیار بیش از این است. مثلا؛ کمتر مشاهده شده زمینه‌های پیش از سخنرانی یا دیدگاه‌های بعد از سخنرانی مخاطبین رهبری به تصویر کشیده شود. به تصویر درآوردن برداشت‌های مردمی و خصوصا برداشت‌های جوانان خانم و آقا از مضامین سخنان رهبری می‌تواند فرآیند بازنمایی سخنرانی‌ها را کامل‌تر گرداند. به تصویر کشیدن دیدگاه‌ها و رفتارهای متنوع حاضرین در حسینیه امام خمینی(ره) در قبال بیانات رهبری برای دیگر مخاطبین ایشان که محتوای بیانات رهبر را از طرق دیگری غیر از حضور در حسینیه کسب کرده اند نیز قابل توسعه است.

باز پخش برخی جلسات اجرای خطبه عقد زوج‌های جوان از سوی رهبری و نیز نصایح پدرانه به عروس‌ها و دامادهای جوان پیش از جاری شدن صیغه عقد/ تصاویری از حضور پنهان از نظر رهبری در خیابان‌های تهران برای رصد عینی و واقعی از زندگی مردم و قیمت‎های کالاها و مواردی از ایندست از تصاویر جذاب و چشم‌گیر تلویزیونی محسوب خواهند شد.

انعکاس دیدگاه‎های شوق برانگیز جوانان انقلابی جهان اسلام/ علمای برجسته شیعه و سنی/ روشنفکران و اندیشمندان شرق و غرب/ مردم آفریقا، اروپا، آمریکای لاتین، ایالات متحده، شرق دور، خاور میانه و بسیاری از کانونهای عدالت‌طلبی و آزادی‌خواهی در خصوص شخصیت رهبری انقلاب ایران و متقابلاً انعکاس عمق کینه و دشمنی سران استکبار نسبت به جایگاه ایشان ظرفیت‌های عظیمی از تصویرپردازی تلویزیونی نقد، بدیع و باشکوه است؛ افسوس که پس از گذشت سال‌ها همچنان این ظرفیت‌ها بلا استفاده باقی مانده است.


به نقل از رجا نیوز