الإمام عليّ عليه السلام إِنَّ اللَّيلَ وَالنـَّهارَ يَعْمـَلانِ فيـكَ فَاعْمَلْ فيهِما وَ يَأخُذانِ مِنْكَ فَخُذْ مِنْهُما. حديث امام عـلى عليه السلام فرمود: شب و روز در تو عمل مى كنند، تو هم در شب و روز عمل كن، و از تو مى گيرند، پس تو هم از آنها بگير. گذشت زمان، دنيا را كهنه، عمرها را كوتاه و انسانها را پير مى كند. هر كس به نوعى مشمول «مرور زمان» و تأثيراتِ گذشتِ عمر و سپرى شدن شب و روز است. در واقع، ما به نوعى در حال دادوستد با «زمان» هستيم. زمان، پيوسته عمر و فرصت و جوانى و شادابى و قواى جسمى را از ما مى گيرد. ولى چه مى دهد؟ دريغ است كه ما «عمر» بدهيم، ولى «سعادت» نگيريم! «جوانى» را بدهيم، ولى دانش و تجربه نيندوزيم. قواى جسمى و توانايى هاى فكرى و بدنى ما صرف شود، ولى براى آتيه خويش، كاميابى را ذخيره نسازيم. ما، پيوسته رو به كاهشيم، مثل شمعى كه مى سوزد، مثل يخى كه آب مى شود، مثل آبى كه به زمين فرو مى رود يا تبخير مى گردد. اين، كار و عمل و تأثيرگذارى شب و روز درماست. ما چه تأثيرى در شب و روز و زمان مى گذاريم؟ آيا آنچه روزگار از ما مى گيرد، در مقابل ما هم چيزى مى گيريم؟

الإمام عليّ عليه السلام زَكاةُ الجـَمالِ العِفـافُ. حديث امام عـلى عليه السلام فرمود: زكات جمال و زيبايى، عفاف و پاكدامنى است. هر نعمتى، اگر درست و در مسير خواسته صاحب نعمت و دهنده نعمت به كار گرفته نشود، به مايه دردسر تبديل مى شود. زيبايى و جمال، نعمتى خداداد است. عفاف و پاكدامنى و پرهيز از گناه هم، شكرانه و زكات اين نعمت به شمار مى رود. چه بسيار آنان كه اسير «چاه زيبايى» خويش اند. و چه بسيار، گرفتاران «كمند جمال» و «بند زيبارويى». اگر كسى به خاطر زيبايى رخسار و دلفريبى چهره و اندام، به گناه افتد يا ديگران را به گناه اندازد، حق اين نعمت را ادا نكرده است. «عفاف»، خويشتن دارى در برابر هوسها، جاذبه ها، دلفريبى ها و وسوسه هاى نفس اماره است. جمال، هرگز مجوز ارتكاب گناه و افتادن به دام و دامن آلودگى و افكندن ديگران به ورطه فساد نيست. حضرت يوسف عليه السلام زيبا بود، اما عفاف ورزيد و به آن مقام رسيد. و خيلى زيبارويان ديگر در تاريخ، كه هم «جمال» داشتند، هم «عفاف»! هرگز مباد كه نعمت، براى ما نقمت گردد!…

الإمام عليّ عليه السلام عِنْدَ زَوالِ القُدْرَةِ يَتَبَيـَّنُ الصَّديقُ مِنَ العَدُوِّ. حديث امام عـلى عليه السلام فرمود: هنگام از دست رفتن قدرت، دوست از دشمن آشكار مى شود. فراز و نشيب حوادث، خيلى چيزها را روشن مى سازد، از جمله «دوست» و «دشمن» را. كسانى دوستان و همراهان دوره خوشى و رفاه اند. پاى سختى و گرفتارى كه پيش آيد، پاى خود را به عقب مى كشند و خود را به بى خبرى و بيگانگى مى زنند. عده اى ياران روزگار ثروت و مكنت اند. همين كه فقر و پريشانحالى چهره نمود، چهره آنان پنهان مى شود. بعضى هم دوستى شان تنها در زمان قدرت و حكومت انسان است. وقتى دوره بركنارى و معزولى پيش آيد، آنان هم خود را كنار مى كشند و حتى حالى هم نمى پرسند. گاهى بروز مشكلات براى انسان خير و بركت دارد. يكى از بركاتش «شناخت افراد» است، تا بى جهت به كسى دل نبندد كه دلبسته او نيست و مودت خويش را نثار كسى نكند كه شايستگى محبت و دوستى و فداكارى ندارد. افراد را بايد آزمود، آنگاه به دوستى برگزيد. دوستى هم كه امتحانش را داده است، نبايد به سادگى از كف داد.

الإمام عليّ عليه السلام أَعْجَزُ النّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنْ إِصْلاحِ نَفْسِهِ. حديث امام عـلى عليه السلام فرمود: ناتوان ترين مردم كسى است كه از اصلاح نفس خويش و خودسازى عاجز باشد. «اصلاح نفس» يعنى ايجاد اين دگرگونى و تبديل «رذايل» به فضايل و جايگزين ساختن خوبيها و محاسن به جاى بديها و معايب و كاشتن گُل و زدودن خار. «اصلاح نفس» به يك معنى راحت تر و عملى تر از اصلاح ديگران است، چرا كه انسان هم به خلق و خوى و روحيات و زمينه هاى روحى خود آشناتر و هم براى انجام كارهايى در مسير اين اصلاح، برخود مسلط تر است تا بر ديگران. اگر ديگران از ما «حرف شنوى» نداشته باشند، خودمان كه مى توانيم به دانسته ها و صلاحديدهايمان عمل كنيم و مطيع عقل و وجدان و باورهاى مكتبى خود باشيم. اگر ديگران را نشناسيم، خود را كه خوب مى شناسيم. پس، كسى كه نتواند به اصلاح خويش بپردازد، ناتوان ترين مردم است، چون زمينه هاى اين تغييرات بهينه در خود او فراهم تر است تا ديگران. آنان كه شعار «اصلاح جامعه» را مى دهند، خوب است گامى هم در مسير «خودسازى» خود بردارند و «اصلاح خود» را مقدمه «اصلاح ديگران» قرار دهند. اصلاح را از خود شروع كنيم.

الإمام عليّ عليه السلام لا وَحْشَةَ أَوْحـَشُ مِنَ العـُجْبِ. حديث امام عـلى عليه السلام فرمود: هيچ وحشت و تنهايى، وحشت آورتر از خودپسندى نيست! وحشت و ترس، جايى است كه انسان همدمى نداشته باشد. داشتن «انيس» و «همدم»، مايه قوت قلب و جرأت و اميدوارى است. «خودپسندى»، زمينه حضور ديگران را در قلمرو زندگى انسان از بين مى برد. خودخواه، فقط خود را قبول دارد. خود پسند، فقط خويشتن را انسان مى شمارد. شما نيز، از كسى كه چنين خصلتى دارد گريزانيد و از او خوشتان نمى آيد. نتيجه آنكه: انسانهاى گرفتار عجب و خودپسندى، نه روحيه انس گرفتن و دوست شدن و صميميت با ديگران را دارند، و نه ديگران به خاطر اين صفت ناپسند، مايل به دوستى با آنانند. پس ايشان تنها و بى همدم مى مانند. خودپسند، در كنار ديگران هم كه باشد، چون همدمى ندارد، تنهاست و اين تنهايى چه وحشت انگيز و جان فرساست! رهايى از اين روحيه شوم، رشته محبتهاى ديگران را نسبت به انسان استوارتر مى سازد. قبول داشتن ديگران و حرمت نهادن و احترام كردن، براى انسان «همدم» و «مونس» مى آفريند!